Күөдьүйбүт мөккүөр уонна ол түмүгэ

Дьокуускайга тутуу арааһа ыытыллан, сыыйа-баайа куораппыт тас көстүүлүүн тупсар, киэркэйэр. Өрөспүүбүлүкэ, куорат салалталара күүскэ туруорсан, киин куораты сайыннарыыны дойду бэрэсидьиэнэ В.В. Путин толору өйөөн, 449 млрд солк. суумалаах Дьокуускай 2030 с. диэри сайдыахтаах маастар-былаана бигэргэнэн, үлэ кыраапык быһыытынан баран иһэр. Инники 5 сылга 90 эбийиэги хабар 33 тэрээһин былааннанар. О.и. үөрэх, култуура, успуорт, доруобуйа харыстабылын эбии эбийиэктэрин тутуу, суол инфраструктуратын, инженернэй ситими, куорат эйгэтин тупсарыы киирбитэ үөрдэр. Итинтэн сорҕото дойду баһылыга көҕүлээбит национальнай бырайыактарын иһинэн олоххо киириэҕэ.

ДШИ-1 «Бригантинаҕа» көһөр

Б.дь. тохсунньу 24 күнүгэр Ил Дархан уонна Бырабыыталыстыба пресс-сулууспата өрөспүүбүлүкэ баһылыга Айсен Николаев салалтатынан Дьокуускай куорат 1 №-дээх Оҕо искусствотын оскуолатын тула сүбэ мунньах ыытыллыбытын, ол түмүгүнэн оскуоланы 202-с түөлбэҕэ баар «Бригантинаҕа» көһөрөргө быһаарыы ылыллыбытын иһитиннэрбитэ. Ил Дархан «Биһиги сорукпут – эдэр талааннарга сөптөөх усулуобуйаны тэрийии» буоларын бэлиэтээн туран, Ярославскай уул., 27-с нүөмэригэр турар Оҕо искусствотын 1 №-дээх оскуолатын  (мантан салгыы – ДШИ-1, Л.) 202-с түөлбэҕэ баар “Бригантина” тутуутугар көһөрөр быһаарыы ылыллыбытынан, куорат уокуругун дьаһалтатыгар бу дьиэни, оҕо дьон искусство эйгэтигэр үөрэнэллэригэр, дьарыктаналларыгар сөптөөх усулуобуйа оҥоһулларын курдук, бэлэмнииргэ сорудахтаабыта. Куорат дьаһалтата ыытыллыахтаах үлэ кыраапыгын былаанныы, симиэтэ-бырайыак докумуоннарын оҥорторо, бигэргэттэрэ охсон, 2025 с. бүтүөр диэри тутууну оҕо дьарыктанарыгар сөптөөх гына оҥорору ситиһиэхтээҕэ этиллибитэ.

Ол туһунан “Якутия 24” портала, СИА иһитиннэриитигэр сигэнэн, тохсунньу 25 күнүгэр, ДШИ-1 дириэктэрэ Максим Шумилов оскуоланы атын тутууга көһөрөр туһунан быһаарыы үөрэх хаамыыта тохтоло суох буоларын хааччыйар сыалтан ылыллыбытын уонна Ил Дархаҥҥа, оҕолор, педагогтар интэриэстэрин өйөөн, өйдөөн, кыһалҕаны быһаарарга тус болҕомтотун уурбутугар махтаммытын иһитиннэрбитэ.

Этиллибитин курдук, олунньу 11 к. куорат баһылыга Евгений Григорьев солбуйааччыларын, куорат уокуругун салаа тэрилтэлэрин салайааччыларын, “Главстрой” МКУ уонна “Бригантина” бас билээччитэ – “Саха сирин тимир суоллара” АУо бэрэстэбиитэллэрин кытта миэстэтигэр тиийэн, үөрэнэр кылаастары, кэнсиэртиир сааланы, оскуола салалтатын кэбиниэттэрин ханан, хайдах оҥорору, онуоха тутуу иһигэр туох үлэ барыахтааҕын дьүүллэһэн кэлбиттэрэ.

Оҕолорго анаммыт тутуу хайа да өттүнэн куттала суох, оҕоҕо, үөрэх бырагырааматын тутуһарга табыгастаах, хаачыстыбалаах буоларын ситиһэргэ, боппуруоһу кэлимник, ымпыгы-чымпыгы көрөн быһаарар наадата бэлиэтэммитэ. Тутууга  үлэлэһэр салаа кыраапык былаанын, ыытыллыахтаах үлэни эбийиэги бас билээччини кытта ыкса үлэлэһэн, быһаарсан оҥорор сорудахтаммыта. Евгений Григорьев үлэ түмүктэниэхтээх болдьоҕо төһө да ыгымын иһин, ураты болҕомтолоох, эппиэтинэстээх сыһыаны ирдээбитэ.

Салгыы туох буолбутай?

Дьэ, ити гынан баран, ДШИ-1 “Бригантинаҕа” көһөр буолбутун туһунан иһитиннэрии киэҥ эйгэҕэ тахсаатын кытта, оскуола төрөппүттэрэ ылыллыбыт быһаарыыны кытта сөпсөспөттөрүн биллэрбиттэрэ. Ил Дархаҥҥа, бырабыыталыстыбаҕа, РФ Култуураҕа министиэристибэтигэр, Силиэстийэлиир кэмитиэккэ, ааһа баран, Владимир Путиҥҥа тиийэ сурук ыыппыт эбэтэр ыытарга сорунар сурахтара  иһиллэн барбыта (“Якутия. Инфо” суруйарынан, эрэдээксийэлэригэр 350 илии баттааһыннаах ДШИ-1 дириэктэригэр уонна араас тэрилтэлэргэ аадырыстаммыт сурук куоппуйата сытар).

Куорат баһылыгын отчуоттарыгар кытта нэһилиэнньэттэн бу оскуоланы көһөрүүгэ сыһыаннаах ыйытыы үгүстүк киирбитэ.

Өр-өтөр буолбат, төрөппүттэр мунньах тэрийэллэр. Бырабыыталыстыбаттан, куорат дьаһалтатыттан кэлэн быһааран биэрэллэрин курдук туруорсаллар. Мунньахха, бырабыыталыстыба сыллааҕа отчуотун үгэнэ буолан, үгүстэр улуустарынан үлэлии сылдьалларынан буоллаҕа, үрдүкү салалтаттан, туһааннаах министиэристибэлэртэн бэрэстэбиитэл суох буолан биэрэр. Онон Дьокуускай баһылыга Евгений Григорьев соҕотоҕун кэлэн, бэйэтин боломуочуйатын иһинэн, киирбит ыйытыыларга хоруйдаһар, туох үлэ барбытын, туох былааннанарын кэпсиир. Сааланы толору мустубут, көһөрүүнү биһирээбэт төрөппүттэр сэҥээрэр, чопчулаһар ыйытыыларын кутан-симэн бараллар. Холобур, ДШИ-1 оннугар тоҕо чуолаан «Бастыҥнар хамсааһыннарын» киинэ киириэхтээҕин, маннык быһаарыыны чопчу кимнээх ылыммыттарыгар тиийэ ыйыталлар. Евгений Григорьевка, норуотунан талыллыбыт куорат баһылыга буоларын быһыытынан, төрөппүттэр уонна үөрэнээччилэр интэриэстэрин көмүскүүрүгэр этинэллэр. Биллэн турар, ону ылынар. Түмүккэ, уопсай сүбэнэн быһаарар гына, бырабыыталыстыбаны, култуура, ыччат министиэристибэлэрин бэрэстэбиитэллэрин, ДШИ-1 дьиэтин бас билээччи МИЗО ыҥыран, сэрэдэ күн көрсүһэргэ быһаарсаллар.

Төрөппүттэр тоҕо утарбыттарай?

ДШИ-1 дириэктэрэ бэйэтинэн туох хайа иннинэ оҕолор уонна педагогтар тустарыгар саҥа тутууга көһөллөрүн эппитин, махтанарын истибит эрэ тута итинник ыйытара эрэбил. «Бригантина» иэнэ билигин ДШИ-1 үлэлии олорор тутуутуттан икки бүк киэҥэ этиллэр. Сорох “ол ханнык тутууну “сирдилэр?” диир. Билээччи өттө: “Бригантина” диэн 202-с түөлбэҕэ баар, ураты, үс муннуктуу моһуоннаах бэйэтин кэмигэр бэчээккэ элбэхтик ахтыллыбыт тутуу”, – диир.

Таайыыга, ырытыыга сылдьыбыт төрүөтэ – хара тутуллуоҕуттан кураанах “курулаан” турара, уһун кэм устата тутааччыта, бас билээччитэ да ким буолара иһиллибэккэ-биллибэккэ сылдьыбыта буолбута. Ыраата барбакка, биири холобурдаатахха, СИА саайтыгар 2017 с. ыам ыйын 12 к. тахсыбыт “Дом-“призрак” на 202 микрорайоне: Высотка в центре Якутска пустует из-за исчезновения застройщика”  диэн матырыйаал билигин да официальнай таһаарыы архыыбыгар сылдьар. Онно суруллубутунан, эбийиэккэ тутууну ыытар көҥүл... 2008 с. ыам ыйыгар бэриллибит. Тутааччыта «Орбита+» ОО ПСФ диэн эбит да, 2008-2012 сс. ол тэрилтэ Саха сирин тутааччыларын сойууһуттан тахсыбыт. Быһата, матырыйаал тахсар кэмигэр тутуу 62 %-а Сбербаан бас билиитигэр баар эбит. Баан бырайыактыыр үлэ бара турарын, оттон үлэҕэ хаһан киирэрэ мантан салгыы туох быһаарыы ылылларыттан тутулуктааҕын эппит.

2017 сылтан балайда кэм ааста. Тутуу билигин “Саха сирин тимир суоллара” АУо бас билиитигэр баар эбит. Тэрилтэ былааннаммыт үлэни бэйэтин суотугар оҥорорго сөбүлэммит. Оҥоһуллубут бэлэм тутууну куорат арендаҕа ылан, сыыйа-баайа төлөһүөхтээҕэ биллибитэ. Оттон ДШИ-1 билиҥҥи тутуутун бас билээччитэ – СӨ баайга-дуолга уонна сир сыһыаннаһыыларыгар министиэристибэтэ (МИЗО).

Төрөппүттэр тутуу төһө да эргэтин иһин, сүрүнэ үрүтэ (кровля) эрэ оҥоһулуннар саҥа тутууга көһүөххэ диэри турар кыахтааҕын этэллэр. Биллэринэн, Дьокуускай куорат 2030 с. диэри сайдыытын маастар-былаанынан, кырата, 3 искусство оскуолата тутуллуохтаах, ол иһигэр биирин киин сиргэ түстүүргэ суоттаналлар. Итинник түгэҥҥэ быстах кэмҥэ олордоору ДШИ-ни көһөрө сатыыры төрөппүттэр өйдөөбөттөр. Аны, көһүөхтээх «Бригантиналарыгар» искусство оскуолатыгар олус наадалаах кэнсиэртиир саала суох. Саҥа тутууга ону оҥоруу үгүс үбү, бириэмэни даҕаны эрэйиэн сөп.

Өссө биир өйдөммөт түгэнинэн ДШИ-1 дьиэтигэр үөрэнэр тыһыынчанан оҕо, көһөр түбэлтэҕэ... үс аҥы ыһыллыахтааҕа буолбута. “Бригантинаҕа” бары баппат буолан, холобур, ДШИ дьиэтигэр үлэлиир Л.А. Ким аатынан ойуулуур-дьүһүннүүр искусство оскуолата Петр Алексеев аатынан уул., 49/1 нүөмэригэр... норуокка ааттанарынан, култуура үлэһиттэрин уопсайыгар... барыахтаах буолан соһутар. Бу дьиэ сорох хосторо бас билиигэ бэриллибиттэрэ биллэр. Төрөппүттэр: “Оҕолору дьон олорор дьиэтигэр олохтуур табыллыбат, баһаарынай да өттүнэн сэрэхтээх”, – дииллэр. Билиҥҥи тутууга оҕо икки куруһуокка тэҥинэн сылдьар кыахтааҕын, көстөхтөрүнэ ол уустугурарын ыйаллар. «Бригантина» турар Хабаров уулуссатыгар сырыы-айан элбэҕэ салыннарар. ДШИ-гэ кыра, 7 саастарыттан саҕалаан, 15-гэр диэри оҕолор дьарыктаналлар. “Аны, 2 эрэ маршрут сылдьар. Куорат араас муннуктарыттан кэлэр оҕолор оптуобустан оптуобуска көһөн айанныырга күһэллиэхтэрэ, онтон сылтаан дьарыктан аккаастаныахтара даҕаны”, – дэһэллэр.

Туруорсуу туолла!

Матырыйаал бэлиэр бэлэмнэммитин кэннэ, ааспыкка болдьоһуллубут сэрэдэ да үүнэ илигинэ, боппуруос төрөппүттэр туһаларыгар быһаарыллыбыта билиннэ. Ол эбэтэр, Ил Дархан Айсен Николаев, быһаарсыы түмүгүнэн, олоҕурбут үөрэх тиһигин кэспэт туһугар, ДШИ-ни уонна художественнай оскуоланы үлэлии олорбут Ярославскай уулуссаҕа турар тутууларыгар хаалларар быһаарыыны ылыммытын биллэрдэ. Суолталаах быһаарыыны ылыныах иннинэ хаһан баҕарар дьону кытта дьүүллэһэн, быһаарсан баран, кинилэр санааларын учуоттаан ылынар наадатын ыйда. Көһөр филармония иэнин киллэрэн туран, тутуу олоччу, дьон интэриэһигэр, сайдыытыгар туһанылларын курдук, муниципальнай бас билиигэ барара сөптөөҕүн эттэ.

Оттон “Бригантинаны” аныгы кэм бастыҥ ирдэбиллэригэр толору эппиэттэһэр гына оҥорон-тупсаран, “Патриот” кииҥҥэ биэрэр буолбуттар. “Дойду бэрэсидьиэнэ В.В. Путин патриотизмы Арассыыйа норуоттарын сомоҕолуур идея быһыытынан көрөр. Биһиги бу хайысхаҕа ураты болҕомтону уурабыт уонна ууруохпут даҕаны” – диэн Ил Дархан тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

Куорат баһылыга Евгений Григорьев Ил Дархан Айсен Николаев, ДШИ үөрэнээччилэрин уонна кэлэктиибин интэриэһин учуоттаан, билиҥҥи тутууларыгар хаалларар муударай  быһаарыыны ылыммытын үөрэ үллэһиннэ. Ил Дархан кини этиитин ылынан, хапытаалынай өрөмүөн оҥоһулларын курдук, искусство оскуолата баар тутуутун муниципальнай бас билиигэ биэрэри өйөөбүтүгэр, оттон ДШИ төрөппүттэригэр уонна үөрэх кыһатын кэлэктиибигэр – оруннаах итэҕэстэри кэмигэр этэн, туруорсан, балаһыанньа сөпкө быһаарылларыгар көмөлөспүттэригэр махтанна.

Онон “сүүс киһи – сүүс санаа” уонна “мөккүөртэн кырдьык (истина) төрүүр” дииллэрэ оруннааҕа бу да түгэҥҥэ көһүннэ. Ити курдук, Ил Дархан Айсен Николаев эппитинии, кэлэр да өттүгэр олох бары эйгэтигэр суолталаах түмүгү ылыныах иннинэ, дьон, уопсастыба санаатын, дьаһал үтүө, итэҕэс өрүттэрин ыараҥнатан, ырыҥалаан көрөн дьаһанарбыт – саамай сөптөөх быһаарыныы.

Хаартыскалар: Олохтоох дьаһалта саайтыттан