Хос эбэм туһунан

Мин  Нам оройуонун Нам сэлиэнньэтигэр олоробун, улуустааҕы гимназия 5-с кылааһыгар үөрэнэбин. Быйыл Улуу Кыайыы 80 сылынан сибээстээн гимназиябытыгар элбэх үлэ ыытылынна. Олортон биирдэстэринэн эбэлэрбит, эһэлэрбит тустарынан ахтыылары хомуйуу, суруйуу үлэтэ буолла.

Онон бүгүн мин хос эбэм Марфа Васильевна Игнатьева туһунан   кэпсиэхпин баҕарабын.

Кини – мин эһэм Николай Васильевич Игнатьев ийэтэ. Эбээ Мааппа 1934 сыллаахха кулун тутар 20 күнүгэр Ньурба оройуонун Чуукаар нэһилиэгэр төрөөбүт. Бииргэ төрөөбүттэр төрдүөлэр эбит: икки кыыс уонна икки уол. Төрөппүттэрэ Марфа уонна Баһылай Афанасьевтар диэн, балайда сүөһүлээх-астаах сэниэ ыал эбит. Ол эрээри иккиэн эрдэ олохтон өлөн туорааннар, оҕолор кыраларыгар тулаайах хаалбыттар.

Икки улаханы Дьокуускай куоракка детдомҥа ыыппыттар. Эбээ Мааппа оскуолаҕа киирэ илигинэ, 5-6 саастааҕар, бастаан Дьокуускай, онтон Суотту детдомнарыгар иитиллибит. Ити кэмнэрин эбээ улаханнык өйдөөбөт эрээри, Суоттуга оскуолабыт сыыр үрдүгэр баар этэ диэн ахтар.

Начаалынай кылааска үөрэнэ сырыттаҕына кинини аны Нам оройуонун Үөдэй нэһилиэгэр Сыромятниковтар диэн ыаллар иитэ ылбыттар. Иитиэх аҕата икки хараҕынан көрбөт, торуосканан сирдэтинэн сылдьар кырдьаҕас киһи эбит. Эбэм иитиэх аҕатын: «Наар торуосканан оройго охсон, мөҕө-мөҕө илдьэ сылдьара. Күн аайы куорат Кангалааһыгар икки килиэп ылаары сатыы киирэрбит, кини инбэлииттээх буолан буоллаҕа буолуо, килиэп ыларга толуоннаах эбит этэ», – диэн ахтар.

Эбэм барахсан наһаа сылайарын, күн аайы хаамалларын санаан уйадыйан ылааччы. Сотору ииппит аҕата өлөн, эбээни Партизаҥҥа ыыталлар. Онно интэринээккэ олорон, орто оскуолаҕа үөрэнэр. «Итинтэн ыла мин олоҕум тосту уларыйбыта, ол аата бэйэм бэйэбин көрүнэр, айаҕым иннигэр дьоҥҥо оҕо көрөр буолбутум», – диэн ахтар.

Элбэхтик оҕо көрөр, таҥас сууйар эбит, оччоҕо ыаллар кинини аһаталлар эбит. Итинник 8 кылааһы бүтэрэн баран биир дьүөгэтин кытта Дьокуускайга киирэн үөрэххэ туттарсаллар. Оччолорго идэ, эгэ, сөбүлүүр идэ эҥин туһунан кэпсэтии суох эбит. «Культпросвет училищеҕа интэринээттээх, онно күҥҥэ үстэ аһаталлар үһү» диэни истэн, куобах да туһунан хоһоону-ырыаны билбэт киһи онно үөрэнэ киирбитим. Ол эрээри олох сатаан ыллаабат эҥин буолан эрэйи көрбүтүм. Онтон арай 9 ыйдаах медсиэстэрэ кууруһа арыллыбыт диэни истэн, онно үөрэммитим»,– диэн эбээм салгыы кэпсиир.

Эбээ Мааппа онон медсиэстэрэ идэлээх. Кууруһун бүтэрэн, Нам оройуонугар  үлэлии тахсар. Ол тахсыбыта диэн остуоруйалаах. Эбээ, ааҕар-суруйар буолуоҕуттан, Ньурбаттан төрүттээхпин диэн, ньурбалартан куруутун дьонун, аймахтарын сураһар эбит. Кыра быраатын Коляны Намҥа олорор үһү диэни истэн, быраатын көрдүүр сыаллаах Намҥа үлэҕэ барбыт. Афанасьев Коля диэн быраата Аппааныга олорорун булан, билсэр. Николай элбэх оҕолоох, кэлин Дьокуускайга көһөн киирбиттэр эбит. Билигин оҕолорун, аймахтарын кытта билсэллэр, сибээстэһэллэр. Балтын Маринаны Ньурбаттан булан, Хатырыкка көһөрөн аҕалан, билигин аймахтара, оҕолоро элбэхтэр, куоратынан, тыанан олохсуйан олороллор.

Эбээ Маааппа ити курдук Намҥа үлэлии сылдьан Хатыҥ Арыы нэһилиэгин олохтооҕо  Василий Николаевич Игнатьевка кэргэн тахсар, биир уол оҕолоноллор. Ол мин эһэм Николай Васильевич Игнатьев буолар.

Эбээ Мааппа уонна эһээ Баһылай Хатырыкка олохсуйан, дьиэ-уот туттан, оҕолонон-урууланан олорбуттара. Хос эһэм Баһылай, суоппар идэлээх, Аммосов аатынан сопхуоска үлэлээбит, билигин биһиги ортобутугар суох.

Онтон эбээ Мааппа балыыһаҕа 52 сыл медсиэстэрэнэн, кэлин суһал көмөҕө техүлэһитинэн үлэлээн, ол аата барыта 56 сыл доруобуйа харыстабылыгар үлэлээбитэ.

Билигин хос эбэм  Марфа Васильевна Игнатьева 92 саастаах, биэнсийэҕэ олорор. Кини – Нам улууһун ытык киһитэ, үлэ, тыыл бэтэрээнэ, Саха сирин доруобуйаҕа харыстабылын туйгуна, элбэх мэтээллээх.

Эбээ Мааппа билигин да сахалыы саахымат ньыматынан иистэнэр, хаһыаты уонна кинигэни ааҕар, иһит сууйар. Биһиги, хос сиэннэрэ, эбээбитин наһаа таптыыбыт, убаастыыбыт.

Күндүттэн күндү киһибит, тапталлаах эбээбит, этэҥҥэ сырыт, ыалдьыма, эн аттыгар куруутун биһиги баарбыт!

Улуу Кыайыы 80 сыллаах бырааһынньыгынан истиҥник эҕэрдэлиибит уонна уһун дьоллоох олоҕу баҕарабыт!