Артем Артемьев: «Биһиги сорукпут – хас биирдии хаһаайыны кытта биирдиилээн үлэлэһии»

Олунньу 1 күнүгэр киин куорат баһылыга Евгений Григорьев Олохтоох дьаһалта 2024 сыллааҕы үлэтинэн Табаҕа нэһилиэгэр отчуоттаан турар. Отчуокка олохтоохтор оптуобус сырыытыттан саҕалаан, суол-иис, уот-күөс, ону сэргэ ыччат сайдарыгар туһуламмыт бырайыактар олоххо киирэн иһэллэрин үтүө тылынан ахтыбыттара.

Онтон олунньу 9 күнүгэр Эргэ Табаҕа олохтоохторо сарсыардаттан кулуупка хотоҕостуу субулуннулар. Тайахха тэптэрэн хаамар нэһилиэк ытык кырдьаҕастарыттан саҕалаан, ыччат дьоҥҥо тиийэ тоҕуорустулар. Кулууп иһэ “лыык” курдук симиллэн, үгүстэр көрүдүөрүнэн турдулар. Саастаах өттүлэрэ миэстэ булан олордулар  даҕаны, сыанаҕа саҥарар киһи сирэйин көрөр кыахтара суох.

Ол курдук, олунньу 9 күнүгэр сарсыарда 11.00 чаастан нэһилиэнньэ көрдөһүүтүнэн, куорат баһылыга Евгений Григорьев көҕүлээһининэн Өлүөнэ күргэтин тутуу дирекциятын, Тутуу уонна тырааныспар министиэристибэтин, Дьокуускай куорат Олохтоох дьаһалтатын бэрэстэбиитэллэрэ Өлүөнэ күргэтин тутар суолга сөп түбэһэр учаастактаах дьону кытта көрсүһүүнү тэрийдилэр.

Чуолаан бу күн Табаҕа олохтоохторун кытта көрсүһүүгэ тырааныспар миниистирин солбуйааччы Семен Коркин, Өлүөнэ күргэтин тутуу дирекциятын салайааччыта Артем Артемьев, Дьокуускай куорат баһылыгын солбуйааччы Антон Алексеенко, Бүтүн Арассыыйатааҕы история уонна култуура пааматынньыктарын харыстыыр уопсастыба Саха сиринээҕи салаатын бэрэссэдээтэлэ Руслан Васильев о.д.а. кыттыыны ыллылар.

Антон Алексеенко мунньах саҕаланыан иннинэ биллэрбитинэн,  көрсүһүү сыала – Эргэ Табаҕа олохтоохторугар Өлүөнэ күргэтин тутуу туһунан сиһилии билиһиннэрии уонна туруорсар боппуруостарын туһааннаах тэрилтэлэргэ тиэрдии, быһаартарыы.

Ол кэннэ Өлүөнэ күргэтин тутуу иитинэн ыытыллар үлэ туһунан иһитиннэриини Артем Артемьев оҥордо.

Артем Артемьев:

«Биһиги сорукпут – хас биирдии хаһаайыны кытта биирдиилээн үлэлэһэн, бас билэр эбийиэктэрин  сыанаҕа атыылыырыгар көмөлөһүү. Сокуон быһыытынан сыананы маҥнай биһиги быһабыт, эһиги ону кытта сөпсөспөт түгэҥҥитигэр, бэйэҕит сыаналатаҕыт. Ол кэннэ икки сыананы туппутунан суукка барабыт». 

Олохтоохтор бу көрсүһүүгэ эрдэттэн бэлэмнэнэн, анал хамыыһыйа тэринэн кэлбиттэр. Биирдиилээн дьону ханнык, туох боппуруос долгутарын туһунан 3-с группалаах инбэлиит, байыаннай дьайыы бэтэрээнин, анал байыаннай дьайыы кыттыылааҕын ийэтэ, Эргэ Табаҕа төрүт олохтооҕо Алена Ивановна Борисова нэһилиэк олохтоохторун аатыттан  иһитиннэрдэ.

Нэһилиэк историятыттан. Ол курдук, 18-с үйэ ортотугар Арассыыйа араас губернияларыттан Саха сиригэр 33 ыал көһөрүллүбүт. Ол 1743 сыллаахха Саха сиригэр бастакы дьаамсыктар станцияларын төрдүгэр турбут. Саха сирин үрдүнэн ити курдук 28 станция, 63 почта станцията баар буолуулара – бүгүҥҥү мунньахха мустубут дьон хаан-уруу өбүгэлэрин үтүөтэ. 1941-45 сс. Аҕа дойду сэриитигэр Табаҕаттан 64 киһи ыҥырыллан барбытын, кинилэртэн аҥаардара эрэ тыыннаах эргиллибитэ бэлиэтэннэ. Аныгы көлүөнэ табаҕалар анал байыаннай дьайыыттан эмиэ туора турбакка, дойду көмүскэлигэр тыыннарын харыстаабакка туруммуттарынан, Кыайыы 80 сылынан даҕаны ыччакка, үүнэр көлүөнэҕэ нэһилиэк историятын кэпсиири булгуччулааҕынан ааҕаллар. Ол иһигэр сэриигэ барааччылар олордубут мастарынан силигилиир Центральнай уулуссанан “Өлбөт үйэлээх полк” аахсыйаны ыытар үгэс баарын билиһиннэрдилэр.

Өлүөнэ күргэтин тутуу өрөспүүбүлүкэ олоҕор тыын суолталааҕын табаҕалар өйдүүллэр. Ол эрээри тутуу саҕаланыаҕыттан Эргэ Табаҕа олохтоохторун биир боппуруос долгутар – тутууну «мэһэйдиир» 153 учаастак дьылҕата. Мунньахха тыл этээччилэр чопчулаабыттарынан, онтон 80-чата тутуулаах, дьиэлээх-уоттаах учаастак, 70-чата – кураанах. Манна эбэн эппиттэринэн, 52 учаастагы атыылаһыыга эрдэтээҥҥи сөбүлэҥ ылыллыбыт.

Артем Артемьев:

«Өскөтүн хаһаайын дьиэтин атын сиргэ көтүрэн илдьэн туруорар баҕалаах буоллаҕына, ону Дирекцияҕа биллэриэхтээх. Бу түбэлтэҕэ киниэхэ сир учаастагын эрэ иһин төлөбүр оҥоһуллар».

Биллэн турар, «бу дьиэлэртэн биһиги дьоммут сэриигэ барбыттара, манна кэлбиттэрэ, анал байыаннай дьайыыга сылдьар оҕолордоох дьоммут дьиэлэрин урусхаллатан баран, ханна олохтоноллор?» диэн сытыы этиилэр даҕаны суох буолбатахтар. Өлүөнэ күргэтин тутуунан сибээстээн кырдьаҕас, дьоҕус бөһүөлэк уу нуһараҥ олоҕун күннэри-түүннэри сыыйыллар ыарахан уйуктаах тиэхиньикэ тыаһа-ууһа, быыла дьиксиннэрэрэ да ханна барыай?! Инньэ гынан сорохтор ыаллыы турар Владивосток куорат холобурун тутуһан, нэһилиэк укулаатын чөл хаалларар баҕа санааларын кытта этиннилэр.

Ити курдук, Эргэ Табаҕаҕа бүгүҥҥү күҥҥэ 200-тэн тахса тутуу баарыттан, Өлүөнэ күргэтин трассировкатыгар 80 тутуу түбэһэр диэн буолла. Бу дьиэлэри атыылаһыы, көтүрүү, көһөрүү даҕаны нэһилиэк инфраструктуратыгар, олоҕун укулаатыгар кэккэ уларытыылары киллэрэрэ биллэр. Холобура, сүрүн суолтан туоруур хас да суол тутуллара, оптуобус маршрутугар уларыйыы киирэрэ сабаҕаланар.

Артем Артемьев:

«Бырайыак-смета докумуонугар Молодежная уонна Лесная уулуссаларга, ону таһынан кылабыыһаҕа туоруур суоллар бааллар. 2026 сыл бүтүөр диэри бөһүөлэк иһинээҕи суоллары тупсарыы, ол иһигэр Лесная уулусса өрөмүөнэ былааннанар. Сайыҥҥы өттүгэр бөһүөлэк уҥа өттүн уунан хааччыйар анал турба тардыллыаҕа».

Артем Артемьев бэлиэтээбитинэн, Дирекция бу эҥээр номнуо 10 учаастагы сыаналаан, бас билээччилэр ол кээмэйин кытта сөпсөһөннөр, атыылаһыы процедурата номнуо ыытыллыбыт.

«Былырыын өрүс уҥуор Хаптаҕай диэки түөрт учаастагы атыыласпыппыт, ол иннинэ 2021 сылга – 9 учаастагы. Быһыллыбыт сыананы кытта бары сөпсөспүттэрэ, суукка тиийбэтэхпит», – диэн Дирекция салайааччыта быһааран биэрдэ итиэннэ төһө даҕаны атыылаһыы процедуратыгар икки сыл бэрилиннэр, ситэтэ суох докумуоннары чөлүгэр түһэриинэн билиҥҥиттэн саҕалаан дьарыктанар наадатын ыйда.

Артем Артемьев:

«Сир учаастактарын атыылаһыы процедурата иккис сыл устата, 2026 сыл бүтүөр диэри ыытыллыаҕа. Маныаха саамай сүрүнэ – дьиэни бэйэтин атыыга турар эбийиэк быһыытынан регистрациялааһын. Атын хаһаайыстыбаннай тутуулар эмиэ бары учуоттаналлар – баанньык, гараас, оҕуруот о.д.а.». 

Мустубут дьон маннык көрсүһүүлэри инники да өттүгэр былааннаахтык ыытары, олохтоох нэһилиэнньэҕэ сөптөөх иһитиннэриини оҥорон иһэри туруорустулар.

Санатар буоллахха, Өлүөнэ күргэтин тутууга дирекцията олунньу 5 күнүттэн тутуу трассировкатыгар хапсар учаастактары атыылааһыҥҥа сыһыаннаах консультациялары биэрэн саҕалаата.

Эргэ Табаҕа эргин сирдээхтэр истиилэригэр

Олунньу 5 күнүттэн Өлүөнэ күргэтин тутууга дирекция инженернэй ситимнэргэ хапсар сир учаастактары атыылаһан ылыы бэрээдэгэр консультациялары ыытар.

Аадырыһа:

* Дьокуускай к., Орджоникидзе уул., 8, бастакы этээс (ГАВС  ойоҕоһунан аан);

* «Суһал линия» төлөпүөнэ: 8 (924) 363-21-27

Маны сэргэ хас сэрэдэ аайы Табаҕа сэлиэнньэтин дьаһалтатын дьиэтигэр исписэлиистэр тиийэн үлэлииллэр.

Хаартыскалар: Ааптар түһэриилэрэ