Екатерина Семенова: «Ылдьаананы аһынным ээ...»

Бу күннэргэ «Саха» НКИХ көрөөччүлэрэ «Уот Дьулустаан» диэн саҥа сериалынан олоробут диэтэххэ, омун буолбатах. Киэһэ аайы: «Киинэбит кэлэрэ чугаһаата», – диэн бассаап бөлөхтөр оргуйа түһэллэр. Саҥа сериалга киҥнээх, кырыктаах Ылдьаана хотун оруолун чаҕылхайдык толорбут Екатерина Семенова көрөөччү киэҥ биһирэбилин ылла.

Бүгүҥҥү сэргэх сэһэргэһээччибит –  СӨ Үүнэр көлүөнэтин тыйаатырын артыыһа, СӨ култууратын туйгуна Екатерина Семенова. Күлэн-үөрэн, кэпсээн-ипсээн, Ылдьаанаттан чыҥха атын киһи.

Кинини Сунтаарга гастролга барыан аҕай иннинэ таба тутан, кыл мүччү кэпсэттибит.

Оҕо саас күлүм түгэннэрэ

Катя Бүлүү улууһун Бороҕонуттан төрүттээх. Кыра сылдьан балерина буолуон баҕарара. Тэлэбиисэринэн үрүҥ кубалыы устан долгулдьуйар, түүтээҕэр чэпчэкитик ойор кэрэ үҥкүүһүттэри көрө-көрө үтүктэ сатыыра үһү. Таапачыкалара икки аҥыы баран алдьаныахтарыгар диэри күнү-күннээн атаҕын төбөтүгэр сылдьара. «Баҕар, сыана киһитэ буолуохтаахпын эрдэттэн сэрэйбитим дуу, ыраламмытым дуу», – диир билигин. Арай улаатарын саҕана биир кэмҥэ юрист үөрэҕэр туттарсабын дии сылдьыбыта, ол эрээри ол санаата түргэнник уостубута.  

Төрөппүттэрэ абаҕатын (СӨ үтүөлээх артыыһа Кирилл Семенов – Аапт.) туһунан наар кэпсииллэрэ, күөх экран нөҥүө кинини элбэхтик көрөн улааппыта. Оччолорго Алексей Павловтаах «Наара суохтарынан» аатыра сылдьар кэмнэрэ. Катя кассеталарын атыылаһан көрөрө, Алексей Павлов монологтарын үтүктэрэ. Дэриэбинэҕэ драмкуруһуок эҥин суоҕа, учууталлар бэйэлэрэ үөрэтэллэрэ. Саҥа дьыллааҕы көрдөрүүлэргэ киниэхэ хайаан да “характернай” соҕус оруоллары биэрэллэрэ.

Биирдэ дэриэбинэҕэ Саха тыйаатыра гастроллуу кэлбитэ. Катя «Олох дьэбэрэтэ» испэктээккэ Айаал Аммосов уонна Ирина Никифорова оонньууларын наһаа сөбүлээбитэ. Көрөөччүлэри кытта көрсүһүүгэ ойон туран: «Артыыс буоларга ханна туттарсалларый, тугу гыналларый?» – диэн токкоолоспута. Онуоха Айаал Аммосов хоруйдаабытын бу баардыы өйдүүр. Ити көрсүһүү оҕо сааһын өссө биир күлүм түгэнэ буолбута.

– Онон онус кылааска инники идэбин чопчу быһаарыммытым, билигин олох кэмсиммэппин. Иккистээн төрөөтөхпүнэ да, артыыс буолуом этэ. Онтон атыны тугу да сатаабаппын, – диир Екатерина.

Тыйаатырга 20-с айар дьыла

2001 сыллаахха Алексей Прокопьевич, Матрена Степановна Павловтар салайааччылаах Көр-күлүү тыйаатыра Култуура уонна искусство колледжыгар куурус арыйтарбыта. Үс эрэ миэстэ босхо, атына төлөбүрдээх диэн буолбута. Аны нуучча уонна саха тыллаахтар бииргэ туттарсыбыттара, онон куонкурус кытаанаҕа. Катя босхо миэстэҕэ хапсыбатаҕа. Төлөбүрдээх үөрэххэ киирэҕин дуо диэн ыйыппыттарыгар: «Ээ, суох, ийэлээх аҕам кыайан уйумматтар, кэбис», – диэн быһа бааччы аккаастаммыта. Онуоха хамыыһыйа чилиэннэрэ режиссер үөрэҕэр туттарсан көр, кэлин манна көһүөҥ буоллаҕа диэн сүбэлээбиттэр. Иһиттиэм-истибэтиэм диэбиттии, онно тиийэн холонон көрбүт эрээри, «миэнэ буолбатах эбит» диэн тута өйдөөбүт.

Ол саҕана куорат киинигэр «междугородка» диэн баара. Онно тиийэн ийэтигэр төлөпүөннээбитигэр: «Сөбүлэс, ыстааммытын уһулан да туран төлүөхпүт, үөрэттэриэхпит», – диэн оҕотун санаатын көтөхпүт. Онон, үөрүүтүттэн көтөр эрэ кыната суох кыыс колледжка төттөрү сүүрэн тиийбит. Сыл аҥаарынан Катя босхо миэстэҕэ көспүт.

– Уһуйааччыбыт – Ефим Николаевич Степанов, биһиги кини иккис устуудьуйата буолбуппут. 2004 сыллаахха үөрэхпитин бүтэрээт, кууруһунан Көр-күлүү тыйаатырыгар үлэлии киирбиппит. Тапталлаах тыйаатырбар хайыы үйэ 20-с айар дьылым. Кэлэктииппит дьоҕус, чөкө буолан, бары биир иллээх дьиэ кэргэн курдукпут, – диир сэргэх сэһэргэһээччим.

Үлэни өрө туппут ыал

– Ийэлээх аҕабыт – тыа үлэһит дьоно. Бииргэ төрөөбүттэр үһүөбүт, бары үрдүк үөрэхтээхпит. Эдьиийим Нерюнгрига олорор, быраас идэлээх. Быраатым – урбаанньыт. Дьоммут билиҥҥэ диэри хаһаайыстыбаларын быр-бааччы көрөн-истэн олороллор. Иккиэн үлэни өрө туппут дьон. Ийэлээх аҕабар махталым муҥура суох.

Екатерина – икки уол оҕо иһирэх ийэтэ. Игирэлэр 11 саастаахтар.

Киинэҕэ сүрэхтэнии

Дьиҥэр, Екатерина элбэх киинэҕэ быстах оруоллары толорбут. Режиссер Евгений Павлов үгүс киинэтигэр уһуллубут. Бастакы сүрэхтэниитэ «Наахара» иккис чааһа этэ. Иван Тойтонов «Соҕотох дьахтар» киинэтигэр эмиэ бэрт үчүгэйдик үлэлээбиппит диир.

– Ол саҕана сахалыы киинэ сонун сүүрээн буолан, барыбытыгар да интэриэһинэй этэ. Эдэр дьоҥҥо барыта үөрүү-көтүү, көр-күлүү курдуга. Женя Павлов Константин Барашковтыын элбэх киинэни устубуттара. Аны билиҥҥи курдук, киинэ тыйаатырдарыгар көстүбэтэ, атыыга диискэнэн тарҕанара. Аҕыйах ахсаанынан тахсар буолан, билигин ол киинэлэрбит бэйэбитигэр да суох.

Устудьуон эрдэхтэн комедияҕа ордук табыллан оонньуубун, бэйэм да сөбүлүүбүн. Учууталларым, уһуйааччыларым да оннук оруоллары биэрэллэрэ, ол иһин ити өттүгэр баран хаалбыппын. Саха көрөөччүтүн күллэрэр, кырдьык, ыарахан. Ол эрээри син сатанар быһыылаах (күлэр).

Драмаҕа бастакы холонуу

 «Уот Дьулустаан» сериалга хайдах кэлбитин маннык сэһэргээтэ:

– Бу иннинэ режиссер Елена Эверстова биир киинэтигэр быстах оруолга уһуллан турабын. Үс дуу, түөрт дуу сөкүүндэ көстөн ааспытым. Лена миигин онно өйдөөн хаалбыт этэ. Онтон «Тумарык» сериалга оонньообутум.

Арай былырыын саас «Саха» НКИХ-тан Марфа Пермякова сериалга уһуллаҕын дуо диэн төлөпүөннээбитэ. Оруолбун үчүгэйдик билбэккэ даҕаны, тута сөбүлэспитим. Көннөрү баай дьахтар буолаҕын диэбиттэрэ. Наһаа үчүгэй дии, биирдэ баҕас баайы оонньуум ээ диэн үөрбүтүм. Онтон кэлин билбитим, олох даҕаны драматическай, эбиитин киҥнээх дьахтар оруола эбит. Бастаан кыайыам дуо диэн долгуйбутум. Онуоха Еленалаах Марфа: «Оонньуоҕуҥ, эрэнэбит», – диэбиттэрэ. Чэ, холонон көрүүм диэн сөбүлэспитим. Бэйэм хайдах саныырбынан оонньообутум, режиссер тугу этэрин барытын толорон испитим.

Кэрэ айылҕалаах, үтүө дьонноох Таатта Чөркөөҕөр олорон, балтараа ый курдук уһуллубуппут. Лена Эверстова бэйэтэ күлэ-үөрэ сылдьар, Марфа Пермякова эмиэ оннук киһи буолан, бэйэлэрин тула бэрт чэпчэки тыыннаах дьону мунньаллар дуу дии санаатым. Кинилэр долгуннарыгар киирэн хаалар эбиккин. Үлэбит да оннук чэпчэкитик, бэйэтэ ис-иһиттэн тахсан испитэ. Классическай айымньынан киинэ, биллэн турар, уустук, тыла-өһө ыарахан. Сороҕор уһун кэпсэтиилэргэ тылбытын умнан кэбиһэрбит. Күлэн-үөрэн, дьээбэлэнэн аҕай биэрбиппит. Наһаа үчүгэй дьону кытта биир хамаанда буолан үөрэ-көтө үлэлээбиппит.

Ити Чөркөөх түмэлин сиригэр-уотугар уһуллубуппут. Биһиэхэ көмүлүөгэ оттуллубат балаҕан түбэспит этэ. Сайыны быһа оттуллубакка турбут буолан, чахчы, уорааннаах уонна олус сииктээх этэ. Аны үксүн былыттаах күн-дьыл турбута. Саатар, Ылдьаанам күнү быһа ороҥҥо сытар. Кырдьык, дэлби тоҥмутум (күлэр).

– Ылдьаананы хайдах ылынныҥ?

– Аһынным ээ. Ити кини талбатах олоҕо буоллаҕа. Бастатан туран, баай ыал соҕотох мааны кыыһа атаахтык иитиллибит. Аны эрэ таптаабат, туспа дьон, дьукаахтар курдук олороллор. Ону хайа дьахтар сөбүлүөй? Эбиитин ыарыһах, сатаан оҕоломмот. Эрин болҕомтотун тарда, аһыннара сатыыр.

– Кириитикэни хайдах ылынаҕын?

– Мин санаабар, дьон интэриэһин тардар киһини кириитикэлииллэр. Уопсайынан, ханнык баҕарар үлэҕэ оннук. Бэстибээллэргэ сылдьан араас санааны истэбит, онон үөрэммиппин. Мин кириитикэттэн куттаммаппын, сүбэ курдук ылынабын.

– «Барбоскиннар» ойуулукка Лизаны сахалыы саҥардыбыт эбиккин дии?

– Оннук. Иза Егорова ыҥырбыта. Урут бииргэ үлэлээбиппит, онон хос куоластаахпын билэр (иһитиннэрэр). Үөрүүнү кытта сөбүлэспитим. Маны саҥаран көр диэбитин уһулан ыыппытым. Онтум Москваҕа бигэргэтиигэ барбыта, анараа сөбүлэһиэхтэрин наада эбит. Онтон эйигин таллылар диэбиттэрэ. Лиза Барбоскинаны бэйэм эмиэ сөбүлүүр персонаһым, онон үөрэ-көтө, эмиэ бэрт үчүгэй эдэркээн уолаттары уонна кыргыттары кытта үлэлээбитим.

Гастроль көрүдьүөстэрэ

– Биирдэ «Күлэр-үөрэр эдэр саас» бырагыраамабытынан Үөһээ Бүлүүгэ тиийдибит. Арай биир артыыспыт тахсан иһэн нэһиилэ сап саҕаттан салҕанан турбут кулисаларын суулларан түһэрдэ. Сыана кэннигэр олорбут дьон бары килэс гына түстүбүт. «Уой!» диэн баран биир өттүнэн барда, аны кулиса ол өттүн суулларда. Артыыстарбыт бары ол анныгар баттаттылар. Ону хостуур түбүккэ түстүбүт. Көрөөччүлэр да, бэйэбит да бары «быара суох» бардыбыт, тохтообокко, тото күллүбүт. Онтон хайыахпытый, сыгынньах сыанаҕа оонньоотохпут дии.

Биирдэ Алена диэн кыыспыт сыанаҕа тахсан иһэн кулууп муостатын быыһыгар түүпүлэтэ хаалан хаалбыта, эбиитин бэйэтэ охтон түспүтэ. Түүпүлэтин ыла сатаабыта, онтуката хобулуга олоччу киирбит этэ. Кэнсиэр бүппүтүн кэннэ нэһиилэ хостообуппут. 

Биир кэмҥэ көрдөөх, көрүдьүөс кыргыттар бөлөх тэринэ сылдьыбыппыт. Арай «Сэргэлээх уоттара» култуура киинигэр кэнсиэртээтибит. Таҥаспытын уларытта-уларытта, хастыыта да тахсабыт. Барыта ыксал-тиэтэл. Мин биир сырыыга Чаплин буолан баран Испания үҥкүүтүн толоруохтаахпын. Көстүүммүн сып-сап кэтэ охсоот, үҥкүүлүү ойдум. Онуоха кыргыттарым сыана кэтэҕэр туран күл да күл буолаллар. Кэлин өйдөөбүтүм, Чаплиным бытыгын соттубакка фламенколыы сылдьар эбиппин (күлэбит).

Көрөөччүлэргэ баҕа санаа

– Биһиги тыйаатырбыт үүнэр көлүөнэҕэ анаан, оскуолалары, уһуйааннары кытта ыкса ситимнээхтик үлэлиир.  Оҕо интэриэһин тардар ыарахан, ол эрээри биһиги көрөөччүлэрбит – саамай чиэһинэй дьон.

Олунньу 3 күнүттэн Сунтаарга гастроллуу сылдьабыт. Улуу Кыайыы 80 сылын көрсө Николай Лугинов «Нуоралдьыма чараҥар» айымньытынан испэктээги, кырачааннарга «Күөрэгэй» остуоруйабытын көрдөрүөхтээхпит. Онтон кэлэн баран «Майаҕатта Бэрт Хара» испэктээгинэн Уус Алдаҥҥа тахсыахтаахпыт. Антон Ботаков «Мин баар буолуохтаах хаартыскам»  туруоруута «Кыһыл көмүс мааскаҕа» барар, онон айар бөлөх муус устарга Москваҕа айанныыр. Салгыы Кыргызстаҥҥа Саха сирин күннэригэр Александр Титигиров «Аҕа дьылҕата» диэн испэктээгинэн ыалдьыттыыбыт.

Күндү көрөөччүлэрим! Доруобуйаҕытын көрүнэ, бэйэҕитин харыстана сылдьыҥ диэн баҕа санаабын тиэрдэбин. Олох ыарахаттарын олус уустугурдубакка, дириҥэппэккэ, чэпчэки соҕустук ылыныҥ, оччоҕуна барыта табыллыаҕа, кыаллыаҕа! Үлэҕитигэр, үөрэххитигэр үрдүк ситиһиилэри!

Хаартыскалар:
Дьоруой тус архыыбыттан