Дьокуускай тупсаҕай көстүүтэ бэйэбититтэн тутулуктаах

Хаһаайын хайдаҕа тиэргэниттэн көстөр диэн мээнэҕэ эппэттэр. Хаһаайыстыбаннай киһи олбуора киирээккин кытта тута харахха быраҕыллар. Үгүс дэриэбинэлэргэ киириигэ сыбаалка, кылабыыһа ыһыллан-тоҕуллан, түөрэ-лаҥкы сытарын көрдөҕүнэ, киһи эрэ хараастар. Оттон наһаа тупсаҕай аарка, ыҥыра-угуйа турар сурук-бичик, дорҕоонноох дорообо – бу хаһаайын, олохтоох баһылык чахчы да дойдутугар кыһалларын бэлиэтэ.

Биһиги куораппыт аана аэропортан саҕаланар диэтэхпинэ сыыспаппын. Аан дойду араас муннугуттан кэлэр ыалдьыттарбыт, өр буолан да баран дойдуларын ахтан кэлэр биир дойдулаахтарбыт бастатан туран туох киэркэйбитин, уларыйбытын, тупсубутун кэтээн көрөллөр.

Биир улахан уларыйыыны, куораппытыгар тупсаҕай көрүҥ биэрэри рекламнай оҥоһуктар ылаллар. Дьэ, маныаха кинилэр сөптөөх миэстэлэригэр, оннуларыгар тураллар дуо, сокуону тутуһан киэргэл буолаллар дуу, эбэтэр аҕыйах хонуктаах эрэ көөчүктээһин дуу. Ол туһунан мантан кэлэр матырыйаалга.

Кэнники кэмҥэ Дьокуускай куораппытыгар, Арассыыйа атын куораттарыгар курдук, рекламнай конструкциялар ахсааннара харахха быраҕыллар гына биллэ элбээтэ. Ол эрэн, бу дьону тардар угуйуктар үгүстэрэ бары сокуону тутуһан туруоруллубатахтарынан, юридическай уонна социальнай кыһалҕалары үөскэтэллэр. Онон бу ыстатыйаҕа биһиги сокуону билиммэккэ туруоруллубут реклама оҥоһуктарын туох күүтэрин, ону таһынан кинилэри туруорууга көҥүл ылыы туһунан билиһиннэриэхпит.

Иһитиннэрии Дьокуускай куорат Олохтоох дьаһалтатын муниципальнай инспекцияҕа управлениетын матырыйаалыттан  тылбаастанна.

Сокуона суох туруоруллубут рекламнай конструкциялар кыһалҕалара:

• Куорат эстетиката уонна көстүүтэ: сокуоннайа суох рекламнай конструкциялар архитектурнай ансаамбылы буортулууллар, историческай уонна култуурунай эбийиэктэр тас көрүҥнэрин үгүстүк кэһэллэр. Ити куорат имиджигэр соччото суохтук дьайыан сөп.

• Суолунан сылдьыыга куттал суох буолуута: сорох реклама щиттэрэ суоппардар болҕомтолорун аралдьытыахтарын эбэтэр суол бэлиэлэрин көстүүтүн сабыахтарын сөп, бу саахал тахсар кутталын улаатыннарар.

• Юридическай содула: сокуоннайа суох конструкциялары бас билээччилэр административнай ыстарааптарга уонна онтуларын көтүрэн эбэтэр атыннык оҥороллорун модьуйар, ирдиир биллэрии тутуохтарын сөп. Ону сэргэ бу суут дьүүлүгэр тиэрдиэн эмиэ сөп.

• Конкуренция: сокуоннайа суох реклама элбэҕэ сокуону тутуһар уонна конструкцияны туруорууга көҥүллээх дьоҥҥо тэҥэ суох усулуобуйаны тэрийэр.

Рекламнай конструкцияҕа көҥүлү хайдах ылыахха сөбүй.

Дьокуускай куоракка рекламнай конструкцияны сокуону тутуһан туруорарга хас да түһүмэҕи ааһыахха наада:

1. Реклама миэстэтин быһаарыы: көҥүл ыларга сайаапкалары биэриэх иннинэ, бастатан туран рекламаны ханна туруорар, олохтуур былааннааххытын чопчу быһаарыаххытын наада. Бу сир олохтоох регламеҥҥа сөп түбэһэн реклама щиттэрин туруорууга көҥүллээх диэн билиэхтээххит.

2.  Наадалаах докумуоннары хомуйуу: рекламнай конструкциялары туһаныыга көҥүлү биэрии судаарыстыбаннай уонна муниципальнай өҥөлөр порталыгар электроннай көрүҥүнэн бэриллэр http://www.gosuslugi.ru. Өҥөнү ыларга тус кэбиниэт нөҥүө авторизация ааһаҕыт www.gosuslugi.ru уонна сайабылыанньа толороҕут. Быраабыла быһыытынан, көҥүл ыларга маннык докумуоннар ирдэнэллэр:

• Сайабылыанньа.

• Сайабылыанньа биэрэр киһи пааспарын эбэтэр үлэлиэхтээх хампаанньа докумуоннарын куоппуйата.

• Рекламнай конструкция эскиһэ.

• Конструкция тэхиньиичэскэй характеристиката.

• Атын тэрилтэлэри (инстанциялары) кытта сөбүлэҥ (өскөтүн ирдиир буоллахтарына).

3. Сайаапканы биэрии: сайаапканы эппиэтинэстээх уоргаҥҥа биэриэххэ наада.

Дьокуускай куоракка – Олохтоох дьаһалта Куораты тутууга уонна тырааныспар инфраструктуратыгар департамена.

Муниципальнай өҥөнү оҥоруу болдьоҕо – 12 үлэ күнэ.

4. Көҥүлү ылыы: сөптөөх быһаарыныыга рекламнай конструкцияны туруорууга официальнай көҥүл ылаҕыт. Кэлэр өттүгэр кыһалҕалары туоратар туһугар ыйыллыбыт бары усулуобуйаны тутуһуу улахан суолталаах.

Көҥүлэ суох туруоруу содула

Рекламнай конструкция көҥүлэ суох турбут буоллаҕына, хаһаайыҥҥа хаттаан оҥороругар эбэтэр атын сиргэ көһөрөн туруорарыгар предписание бэриллэр. Манна болдьоҕо ыйыллар, хас күн иһинэн рекламнай конструкцияҕа кэһиллиини туоратар туһунан РФ “О рекламе” № 38-ФЗ 13.03.2006 с. Федеральнай сокуонугар олоҕуран. Өскөтүн этиллибит болдьоххо предписаниены толорботох буоллахха, РФ КоАП 14.37 ыст. административнай кэһиигэ тардыллар. Бу ыстатыйанан “Якутское” ИДьМ МУ административнай кэһии туһунан дьыала арыйар. Ыстараап кээмэйэ чопчу быһыыттан-майгыттан халбаҥныыр, сорох түгэҥҥэ балачча суума тахсыан сөп.

• Гражданнарга – 1 000 – 1 500 солк. диэри.

• Дуоһунастаах сирэйдэргэ уонна урбаанньыттарга – 3 000 солкуобайтан 5 000 солкуобай диэри.

• Юридическай сирэйдэргэ – 500 000 – 1 000 000 солк. диэри.

Сокуоннайа суох туруоруллубут рекламнай конструкциялар Дьокуускай куоракка улахан кыһалҕаны үөскэтэллэр, былаас уонна урбаанньыттар бэйэлэрин өттүлэриттэн болҕомто ирдииллэр. Рекламаны туруорарга көҥүлү ылыы – бу сокуон наадыйара эрэ буолбакка, куоракка бэрээдэги уонна эстетическэй көрүҥү өйүүр ньыма. Сокуону тутуһуу, ону тэҥэ куорат эйгэтигэр ытыктабыл Дьокуускай куорат олохтоохторун уонна туристары бэйэтигэр тардарга, угуйарга көмө буолара саарбаҕа суох.

Феликс Александрович Антонов, Дьокуускай куорат административнай хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ:

— Куорат 2021 сыллаахха саҥа “Правила о благоустройстве” диэн сокуону ылыммыта. Онно сурулларынан, рекламнай конструкциялар: былакааттар, афишалар, баннердар о.д.а. бары биир размердаах, өҥнөөх (аһара чаҕылхай өҥнөр көҥүллэммэттэр), ыраас, алдьаныыта-кээһэниитэ суох, саҥатык буолуохтаахтар. Ол тутуһуллубатаҕына, Саха сирин административнай кодексатыгар баар 6.23 ыстатыйанан боротокуол оҥоһуллар, онно гражданнарга 1 000 – 3 000, дуоһунастаах дьоҥҥо, урбаанньыттарга 10 000 – 30 000 уонна юридическай сирэйдэргэ 50 000 – 500 000 солкуобайга диэри ыстараап буолуон сөп. Маныаха бастаан сэрэтии сурук ыыталлар, ону толорботохторуна, уокуруктар уонна административнай хамыыһыйа үлэһиттэрэ боротокуол оҥоруохтарын сөп.

Куорат олохтоохторун, үлэһиттэрин, тэрилтэлэри ыҥырыам этэ, бэйэҕит тас көстүүгүтүн көрүнүҥ, информационнай конструкцияҕыт ыраас буолуохтаах, барыта архитектурнай-художественнай концепцияҕа сөп түбэһиэхтээх, оччотугар куораппыт ыраас уонна тупсаҕай буолуо этэ.  

Айыллаана Мэҥэ, куорат олохтооҕо:

— Куораппыт сылтан-сыл ахсын килбэйэн, киэркэйэн, кэҥээн тупсан иһэрэ киһи хараҕар быраҕыллар. Саҥа дьиэ бөҕө дьэндэйдэ. Атыы-эргиэн дьиэлэрэ дэлэйдилэр. Уот-күөс киэргэтиитэ лаппа тубуста. Ленин проспегын, Дзержинскай уулуссатын устунан сахалыы оһуордаах уотунан киэргэли тардан кэбиспиттэрэ, эчи көрөргө астыгын. Ленин болуоссатын саҥардан оҥорбуттара эмиэ бэрт көстүүлээх буолбут.

Сахабыт сиригэр дойдубут араас муннуктарыттан туристар кэлэн көрөн-истэн, ыалдьыттаан бараллар. Дьокуускайбыт визитнэй карточкабыт буоллаҕа. Сайдан, тупсан иһиэхтээх. Аныгы олох сиэринэн киһи интэриэһин тардар рекламнай конструкциялар, баннердар баар буолаллара ирдэнэр. Ол эрээри, син биир архитектурнай ирдэбилгэ диэххэ дуу, сөп түбэһэр, тыла-өһө, ойуута-бичигэ сиэр-майгы тиэмэтигэр эппиэттиир буолуон наада дии саныыбын.

Кэлии киһиэхэ, ыалдьыкка куораппыт төһө ырааһа, архитектурата, дьиэлэр, атыы-эргиэн кииннэрин тас көстүүлэрэ, оҥоһуулара, харах хатанар рекламнай баннердар, уот-күөс киэргэтиитэ, ону тэҥэ дьон мустар, сынньанар болуоссаттарбыт, уопсастыбаннай сирдэр уопсай тутулларын киэргэтиитэ бастаан утаа харахха быраҕыллар. Бэйэбит атын сиргэ туристыы бардахпытына, ол тиийбит дойдубут колоритын, олохтоох норуот абыычайдарын интэриэһиргиибит, национальнай астарын амсайабыт, музейдарын көрөбүт, историяларын билсэбит дии. Ол курдук, биһиэхэ кэлбит туристар эмиэ тыйыс тымныылаах дойдуга хайдах дьаһанан олороллоруй, сахалар диэн кимнээҕий, хантан төрүттээхтэрий, туох үгэстээхтэрий, айылҕаны кытта хайдах биир ситимҥэ алтыһалларый диэн интэриэһиргииллэр буоллаҕа дии.

Манна сиэттэрэн эбэн эттэххэ, саха норуотун олоҕун-дьаһаҕын көрдөрөр, туристарга билиһиннэрэр сахалыы колориттаах рекламнай конструкциялар баар буолуохтарын баҕарабын. Саха сиригэр үктэнээт, портан тахсан айаннаан иһэн билсибитинэн бараҕын. Аны туран, Сахабыт сиригэр араас норуот доҕордоһон олорор, “Якутия многонациональная” диибит дии. Ону туоһулаан, доҕордуу сыһыаны бөҕөргөтөн, хас да норуот бииргэ түмсэн түспүт рекламнай щиттара бааллара туох куһаҕаннаах буолуой?

Куораппыт киэркэйэн-тупсан, сайдан истин, реклама нөҥүө үгүһү билэбит-көрөбүт, туһанабыт. Онон маннык конструкциялар бааллара олус туһалаах.