Борис Сдвижков: «Кыайыыбын күрэхтэспит уолаттарбар аныыбын»

Алексей Семенович Пинигин салайааччылаах «Прогресс» тутуу тэрилтэтэ олохтообут 3 мөл. солкуобайын уонна Дьокуускай куорат баһылыга Евгений Николаевич Григорьев туруорбут «Патриот» массыынатын, ону таһынан «Нива» массыына, «Регулмото» матасыыкыл хаһаайыннарынан кимнээх буолалларын таайыы, күүтүү, ырытыһыы уһун кыһыны быһа уостубатаҕа.

«Үс Хатыҥ» охсуллубут от дыргыл сытынан тунуйбут, сиэдэрэйдик симэммит түрбүөннээх добун түһүлгэтигэр икки күн устата тилэри «Дыгын оонньууларын» кыттыылаахтара боотурдар ыһыах дьонун сүргэтин көтөхтүлэр, үтүмэн үөрүүнү бэлэхтээтилэр. 30-с төгүлүн ыытыллыбыт Оонньууларга 16 уолан кыайыы туһугар эрдээхтик турууластылар. Кыаһаанныы хатарыллыбыт, кичэллээх бэлэмнээх, тоҥ иҥиирдээх, быыппастыгас былчыҥнаах, көрүөхтэн кэрэ көрүҥнээх уоланнар, күүстээх-күдэхтээх эр бэртэрин оргуйар итии хааннара күн-дьыл «тургутуутун» баһыйда. Бары да тэҥ «баайыылаах» буоланнар, ким чопчу кыайарын эрдэттэн сэрэйэн да этэр уустуктардаах буолла.

Сэттэ көрүҥҥэ күөн-күрэс былдьаһыылар бииртэн-биир түмүктэнэн истилэр. «3х3» атах оонньуутугар 34 м 80 см түһэн Яков Дмитриев (Кэбээйи), «Тутум эргииргэ» 67 эргийэн, «Кыыһы эккирэтиигэ» Алексей Соколов (Сунтаар), оҕунан ытыыга 35 очколаах Артем Дьяконов (Кэбээйи), хапсаҕайга Вячеслав Дьяконов (Нам) бастаатылар, өйдөбүнньүк мэтээллэри сэргэ 50-нуу тыһ. солк. сэртипикээттэринэн биһирэннилэр.

Таас көтөҕүүгэ лоп-курдук 100 м тиэрдэн иккис миэстэлэммит «Дыгын оонньууларын» үс төгүллээх призера, Үөһээ Бүлүү Намын баттаамалаах ыччата Айсен Ботуев микрофону ылан кэрэ куотун түһүлгэҕэ ыҥыран, сүрэхтэрин холбуурга этии киллэрдэ, тобугар олорон тапталлааҕын нарын тарбахтарыгар кыһыл көмүс биһилэҕи кэтэртэ. Эдэрдэр дьоллоох түгэннэрэ ыһыах дьонун ытыс тыаһынан, алгыстарынан доҕуһуолланна!

1995 сыллаахха «Дыгын оонньууларын» бастакы үс төгүллээх абсолютнай чөмпүйүөнэ Иннокентий Федорович Макаровка Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев төрүт күрэс көрүҥнэрин сайыннарыыга үтүөлэрин иһин Оонньуулар төрүттэммиттэрэ үбүлүөйдээх 30 сылынан Махтал сурук туттарда.

Уйулҕа көтөр мас тардыһыытыгар 130 кг ыйааһыннаах сымара тааһы 101 м ыраахха илдьэн бастакы, оҕунан ытыыга иккис миэстэлэрдээх, хапсаҕайга төрдүс, «Тутум эргииргэ» уонна «Кыыс эккирэтиитигэр» сэттис, «3х3» атах оонньуутугар уот курдук орто ахсыс көрдөрүүлэрдэммит Амма Чапчылҕанын эрэлэ, оҕо спорт оскуолатын тренерэ 28 саастаах Борис Сдвижков 30 кыайыы очкону хомуйан, быйылгы «Дыгын оонньууларын» муҥутуур кыайыылааҕа буолла. Сардаана ойуулаах Амма улууһун былааҕын күөрэччи тэлимнэтэн, дьон уруйугар-айхалыгар доҕуһуоллатан, куба курдук туналы маҕан «УАЗ-ПАТРИОТ» массыынатынан түһүлгэни эргийэ сүүртэ:

– Бу кыайыыны өр кэтэстим. Оскуола эрдэхпиттэн дьарыктанабын. Сүрүн көрүҥүм – мас тардыһыыта. Бары мас тардыһааччылары Аан дойдутааҕы мас тардыһыытын күнүнэн эҕэрдэлиибин! «Маһы» таһынан, сайын ыһыахтарга кыттаары, многоборьенан дьарыктанабын. «Дыгын оонньууларын» эрдэ көрөр этим эрээри, бу курдук үрдүк көрдөрүүгэ тиийиэм дии санаабат этим. Мөлтөхпүн диэн толкуй баара. Ыһыахтарга киирсэн-киирсэн, сыыйа бэйэбэр эрэлим күүһүрэн, барыта этэҥҥэ ааста. Элбэх үлэ барда. Бастаан ыарахан соҕус этэ. Доҕотторум, тренердэрим «бүтэһигэр диэри киирсиэхтээххин» диэн настройкалааннар, туох баарбынан күрэхтэстим. Кыайыыбын бу күрэххэ кыттыбыт спортсменнарга аныыбын, кинилэр баар буоланнар «Дыгын оонньуулара» баар. Күүстээх спортсменнары кытта күрэхтэһэммин бастаатым. Бастакыбын массыына бирииһи ыллым. Бу иннинэ улахан бирииһим диэн 100 тыһ. солк. ыла сылдьыбытым. Онтон эмискэ бу улахан «куш» кэллэ. Ол аата мин кэмим дьэ кэллэҕэ. Элбэх сүүмэрдээһини аастыбыт. Ыарахан этэ. Эчэйиилэр да бааллара. Ол иһин бу Оонньууларга түһүнэн кэбистим. Миэхэ күүс-көмө буолбут дьоммор, «Амма түмсүүгэ», спонсордарбар, «Байаҕантай-стройга» махтанабын. Уонна саамай улахан махталым бэйэлэрин бириэмэлэрин анаабыт, күүстээх мотивация биэрбит тренердэрбэр. Урут тренерэ суох бэйэм дьарыктанарым, күрэхтэһэрим. Тренердэр баар буолуохтарыттан көрдөрүүлэр кэллилэр. Саамай улахан үлэ тренердэргэ сытар дии саныыбын.  Дмитрий Дмитриевич Наумов,  Айсен Григорьевич Атастыров, Александр Михайлович  Филатов, доҕотторум, спарринг-партнердарым буоламмыт күүскэ үлэлээтибит. Аны Манчаары оонньууларыгар эмиэ төрүт дэгит күрэскэ (саха многоборьетыгар) көрсүөхпүт!

М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи Федеральнай университекка хайа инженерин идэтин баһылаары сылдьар Кэбээйи 21 саастаах ыччата Артем Дьяконов 33 очколаах иккис үчүгэй көрдөрүүнү ситиһэн, «Нива» массыына, Сунтаар 22 саастаах ыччата Алексей Соколов үһүс бириистээх миэстэҕэ тиксэн «Регулмото» матасыыкыл күлүүстэрин ылан үөрдүлэр-көттүлэр. Күрэхтэһии атын кыттыылаахтара телевизордарынан биһирэннилэр.

Айар иэйиилээх спорка сүгүрүйээччилэр кыайыылары ситиспит уоланнарга хоһооннорун, ырыаларын анаатылар.