Бочуоттаах идэ, эппиэтинэстээх үлэ

Бэс ыйын 15 күнүгэр Медицина үлэһитин күнэ бэлиэтэнэр. Биһиги бүгүҥҥү дьоруойбут –  1986 сылтан Хааны кутар ыстаансыйаҕа сиэстэрэнэн үлэлиир Любовь Колпашникова, СӨ доруобуйа харыстабылын туйгуна, Арассыыйа бочуоттаах донора.

– Любовь Титовна, кэлэн иһэр идэлээх бырааһынньыккынан эҕэрдэлиибит. Билиҥҥи тэрилтэҕэр харыс да халбарыйбакка, 39-с сылгын үлэлии сылдьар эбиккин дии?

– Оннук. Биробиджаннааҕы медицинскэй училищены бүтэрэн баран, дойдубар Тааттаҕа үлэлээбитим. Онтон Дьокуускайга көһөн кэлбитим. 1986 сыллаахха алтынньы 13 күнүгэр Хааны кутар ыстаансыйаҕа сиэстэрэнэн киирэн баран, күн бүгүҥҥэ диэри үлэлии сылдьабын.

– Бу тэрилтэҕэ хайдах кэлбиккиний, уһуйааччым диэн кими ааттыыгын?

– Үөрэхпин бүтэрээт, үлэбин оҕону төрөтөр дьиэттэн саҕалаабытым. Онтон Уолбаҕа биэлсэр быһыытынан үлэлээбитим. Манна кэлэрбэр мин иннибэр доруобуйа харыстабылын атын, сонун хайысхата арыллыбыта. Ол саҕаттан эдэр исписэлиистэргэ уопуттаах сиэстэрэлэр настаабынньык быһыытынан сыһыарыллаллара. Миэхэ бу эппиэтинэстээх уонна уустук идэни баһылыырбар  биһиги тэрилтэбитигэр эҥкилэ суох 50 сыл үтүө суобастаахтык үлэлээбит СӨ доруобуйатын харыстабылын туйгуна, ССРС бочуоттаах донора Елена Васильевна Тените күүс-көмө буолбута. Кинини бары холобур оҥосторбут. Елена Васильевна үлэтигэр бэриниилээҕэ, хас биирдии донорга олус болҕомтолооҕо. Настаабынньыгым такайыытынан донордартан хаан ылар буолбутум. Салгыы үрдээн, операционнай сиэстэрэ диэн дуоһунастаммытым. Онтон тэрилтэлэринэн, улуустарынан сылдьан, миэстэтигэр тиийэн дьонтон хаан тутар эппиэтинэстээх үлэ сүктэриллибитэ.

Елена Васильевна сүбэлээн-амалаан, бастакы хардыыларбын оҥорорбор, эппиэтинэстээх үлэҕэ ананарбар көмө, тирэх буолбута. Уурайан барарыгар миигин бэйэтин оннугар хаалларарга туруорсан, билигин тэрилтэбэр “старшай медсиэстэрэ” диэн дуоһунастаахпын.

– Эһиги үлэҕит уратыта элбэх. Дьэ, бу туһунан ааҕааччыларбытыгар кэпсии түс эрэ.

– Балыыһаҕа эбэтэр поликлиникаҕа үлэлиир биир идэлээхтэрбититтэн, биллэн турар, уратыта баһаам. Сүрүн сыалбыт-сорукпут – донор хаанын саппааһын бэлэмнээһин. Саппаас хаан наар баар буоларын хааччыйыахтаахпыт. Ол саппаас кыччаабатын туһугар күн аайы донордартан хаан тутабыт. Аны ону анаалыстаан, үрдүк хаачыстыбалаах буоларын ситиһиэхтээхпит. Онуоха хас биирдии донорга туспа сыһыан, астарын, доруобуйаларын көрүнэллэригэр кэмигэр сөптөөх бэсиэдэлэри ыытыы, сүбэ-ама биэрии эрэйиллэр.

– Билигин настаабынньыктааһын баар дуо?

– Бэйэм бу оскуоланы ааспыт буолан, аҕа саастаах биир идэлээҕиҥ хас биирдии сүбэтэ олус суолталааҕын, үлэһит быһыытынан үүнэргэр, атаххар тураргар оруоллааҕын билбитим. Билигин эдэр сиэстэрэлэрбитигэр бу үтүө үгэспит тутуһуллара олус үчүгэй. Донортан хаан тутуу, ис-иһигэр киирдэххэ, боростуой процедура буолбатах. Хайа уонна төһөлөөх киһи олоҕун быыһыырын санаан көрүҥ!

– Старшай медсиэстэрэ, үлэҥ чааһа туохтан саҕаланарый?

– Сарсыарда аайы үлэбэр тиэтэйэ-саарайа кэлэбин. Күннээҕи үлэ былааныттан, санитарнай-эпидемическэй туругу көрүүттэн, докумуонтан уонна сиэстэрэлэрбиниин күннээҕи соругу толорууттан саҕаланар.

– Донордардыын сибээскитин тутаҕыт дуо?

– Биһиги донордарбыт бэйэбит аймахтарбытынааҕар бэрт үгүстүк көрсөр, алтыһар дьоммутунан буолаллар. Кинилэр ортолоругар өр кэмҥэ туттарбыт, туттара да сылдьааччылар аҕыйаҕа суохтар. Аны хаан, плазма, тромбоцит туттарааччылар диэн арахсаллар. Хаан эттиктэрэ ситэр кэмнэрэ араас буолар. Холобур, хаан убаҕас чааһын (плазма) туттарар донор икки нэдиэлэ буолан баран хаттаан кэлиэн сөп. Ол иһин донордарбытыныын элбэхтэ алтыһабыт диибин (күлэр – Аапт.).

– Кэлэктиибиҥ туһунан кылгастык кэпсиэххэ.

– Дьокуускай куоракка Петр Алексеев уулуссатыгар турар нэһилиэнньэттэн Хааны кутар ыстаансыйа 1962 сылтан үлэлиир. Элбэх үлэһиттээх. Кинилэр ортолоругар бу идэҕэ олохторун анаабыт дьон аҕыйаҕа суохтар. Үлэбит нэһилиэнньэҕэ быһаччы туһалааҕын, эппиэтинэстээҕин өйбүтүнэн-санаабытынан, сүрэхпитинэн-быарбытынан ылынабыт. Кэлэктииппит биир дьиэ кэргэн курдук иллээх-эйэлээх. Эдэр исписэлиистэр уоппуттаах үлэһиттэри солбуйа кэлэллэрэ сүрдээх хайҕаллаах. Биһиги бэйэбит билиибитин-көрүүбүтүн үллэстэбит,  бу бочуоттаах үлэни идэ оҥостоллоругар сирдиибит.

– Биир идэлээхтэргэр эҕэрдэҥ.

– Тапталлаах кэлэктииппин, бииргэ үлэлиир, алтыһар биир идэлээхтэрбин буолаары турар бырааһынньыкпытынан ис сүрэхпиттэн эҕэрдэлиибин. Үлэҕитигэр үрдүк ситиһиилэри баҕарабын.