16.01.2025 | 12:00

Арассыыйа түөрт үлэ күннээх нэдиэлэҕэ көһүө дуо?

Арассыыйа түөрт үлэ күннээх нэдиэлэҕэ көһүө дуо?
Ааптар: Наталья КЫЧКИНА
Бөлөххө киир

Саҥа сыл, саҥа сокуоннар. Сыана эмиэ үрдүүр, барытыгар. Госпошлина, ыстараап, ыспыраапканы ылыы о.д.а. Ол иһигэр босуобуйа, хамнас, биэнсийэ эбиллэр диэн үөрэбит.

Оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ босуобуйа үрдүүр

Тохсунньу 1 күнүттэн регионнарга олох олоруу алын кээмэйэ үрдээбитинэн, биир кэмнээх бусуобуйа эмиэ эбиллэр. Холобур, Москваҕа ыйга саамай үрдүк босуобуйа кээмэйэ 20 663 солк., Санкт-Петербурга — 18 749 с солк., Алтай Өрөспүүбүлүкэтигэр — 16 341 солк. Саамай улахан босуобуйаны Чукоткаҕа олорор төрөппүттэр ылыахтара — ыйга 44 895 солкуобайга диэри.

Биир кэмнээх босуобуйа ананыыта регион нэһилиэнньэтин дууһатын олох олоруу алын кээмэйиттэн тутулуктаах. Төлөбүр ананар, өскөтүн дьиэ кэргэн орто дохуота бу этиллибит сууматтан тахсыбат буоллаҕына.

 

Нотариус бигэргэтэрэ наада

Тохсунньу 13 күнүттэн гражданскай кодексаҕа уларыйыылар киирдилэр; онно этиллэринэн, ханнык баҕарар гражданнар икки ардыларыгар, ол иһигэр аймахтарын, чугас дьоннорун киллэрэн туран, кыбартыыраны, дьиэлэрин-уоттарын уонна атын хамсаабат баайы-дуолу бэлэх биэриини оҥотторууга нотариальнайдык бигэргэтиэххэ наада. Ол эбэтэр, бырааптарын регистрациялыыр судаарыстыбаннай түһээн төлөбүрүн таһынан өссө нотариальнай өҥөлөр иһин төлүөхтээхтэр.

Дуогабары мэктиэлээбит нотариус, уопсай быраабыла быһыытынан, Росреестрга быраабы регистрациялаабытын туһунан сайабылыанньаны бэйэтэ биэрэр. Ол гынан баран өрүттэр итини утарсыахтарын уонна судаарыстыба өҥөтүнэн эрэ быһаччы туһаныахтарын сөп.

 

2025 сылга ким да сааһынан биэнсийэҕэ тахсыбат

Биэнсийэ реформата уларыйа турар кэмэ буолан, гражданин 2025 сылга биэнсийэҕэ тахсар сааһын туоллаҕына да, биэнсийэ ылары оҥотторбот. Маннык быһыы-майгы 2023 с. буолбута, уонна бу 2027 с. хатыланыаҕа.

2025 сылга эрдэ тахсар быраабы чэпчэтиинэн туһанар эрэ категория дьон ылыахтарын сөп. Чуолаан, бу Уһук Хотугу сиргэ үлэлээбиттэр, буортулаах уонна кутталлаах производство үлэһиттэрэ, элбэх оҕолоох ийэлэр, улахан үлэ ыстаастаах дьон – 42 сыл эр дьоҥҥо уонна дьахталларга 37 сыл. Маныаха барыларыгар 15 сылтан итэҕэһэ суох страховой ыстаас уонна 30 биэнсийэ тус кээписийиэнэ баар буолуохтаах. Бу барыта 2025 сылтан дьайан барар.

2026 сылга биэнсийэҕэ 1967 сыллаахха төрөөбүт дьахталлар уонна 1962  сыллаахха төрөөбүт эр дьон тахсыахтарын сөп, онуоха кинилэр 59 уонна 64 саастарын туолбут буолуохтаахтар.

 

Социальнай пуонда надбавканы бэйэтэ аныаҕа

Социальнай пуонда 1200 солкуобай надбавканы бастакы группалаах инбэлииттэргэ уонна 80 саастарын туолбуттарга быһаччы аныаҕа. Биэнсийэлээх ханна да тиийэрэ наадата суох.

Надбавканы туһааннаах сирдэргэ оройуоннааҕы кээписийиэн сууматынан улаатыннаран, биэнсийэни кытта сыллата индексациялыахтара.

Урут 1200 солкуобайы этиллибит категория дьону көрөн-истэн олорооччулар ылаллар этэ. Кинини көрөөччү сайабылыанньатынан аныыллара, эбиитин кими көрөрүн суругунан бигэргэтэрэ ирдэнэрэ. Харчы биэнсийэни кытта кэлэрэ.

Ону тэҥэ 1200 солкуобай төлөбүрү оҕо эрдэҕиттэн бастакы группалаах инбэлиити көрөр үлэлээбэт гражданнарга оҥоруохтара. Тохсунньу 1 күнүттэн кинилэри инбэлиитинэн ылар биэнсийэ састаабыгар надбавка быһыытынан киллэрэллэр.

 

ЕГРН выписката ыарыыр

Росреестр хамсаабат баай-дуол иһин биир кэлим судаарыстыбаннай реестртан ылар выписка төлөбүрүн кээмэйин улаатыннарда.  

Холобур, физическэй сирэйдэргэ, урбаанньыттары киллэрэн туран, хамсаабат эбийиэк иһин кумааҕынан бэриллэр выписка 1740 солкуобай буолла, 870 солк. оннугар. Электроннай выписка 700 солк., урут – 350 солк. этэ.

 

Чэпчэтиинэн туһанар дьоҥҥо эксперимент

2025 сыл тохсунньу 1 күнүттэн от ыйын 1 күнүгэр диэри чэпчэтиинэн туһанар категориялаах гражданнар интэриниэт нөҥүө сөмөлүөт билиэттэрин анал тарыыбынан атыылаһыахтарын сөп. Кимнээх эбитий:

1. 23 сааһыгар диэри ыччат.

2. 55 саастарын туолбут дьахталлар уонна 60 саастарын туолбут эр дьон.

3. Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн.

4. Бастакы группалаах инбэлииттэр уонна кинилэри арыаллааччылар, оҕо эрдэхтэн иккис, үһүс группалаах инбэлииттэр, инбэлиит оҕолор уонна кинилэри арыаллааччылар.

5. Владивосток куоракка “Океан” кииҥҥэ путевкалаах 18 саастарыгар диэри оҕолор.

6. Калининград уобалаһын уонна Уһук Илин федеральнай уокурук олохтоохторо.

Бырабыыталыстыба электроннай сервиһи тэрийиэ, ол пассажир анал тарыыбынан билиэтинэн туһаммытын бэрэбиэркэлиир бырааптаах. Бу чэпчэтиинэн туһанааччылар билиэт атыылаһалларын судургутутуо: кинилэр каассаҕа уонна офиска бараллара наадата суох буолар.

 

Массыына ыытар быраабы уһатыахтара

2025 сылга түмүктэнэр болдьохтоох суоппар дастабырыанньата үс сылга тута уһатыллар. Онон 2028 сылга диэри уларытар туһунан санаарҕаамаҥ.

Аны туран ГИБДД-га быраапкытын уһатар туһунан этэргит, тиийэргит наадата суох, быраап болдьоҕо быһаччы уһатыллар. Саҥаны ылар эбэтэр баар дастабырыанньаҕа уларытыылары киллэрэр эмиэ наадата суох.

 

Киһини көмүүгэ босуобуйаны төлөөһүн

2025 сылтан Социальнай пуонда киһини көмүүгэ ороскуоту бэйэтэ толунуо, үлэ биэрээччини кытта аахсыыны аһара түһэн. Билиҥҥэ диэри, үлэлии сылдьыбыт киһи суорума суолланнаҕына, өлбүтүн туһунан ыспыраапканан көмөнү үлэ биэрээччи төлүүрэ. Онтон Социальнай пуонда ити ороскуоту сайабылыанньанан толуйара.

Гражданин босуобуйаны аныыр туһунан сайабылыанньаны тус бэйэтэ Социальнай пуонда салаатыгар эбэтэр судаарыстыбаннай өҥө порталыгар биэриэн сөп. Сайабылыанньалаах киһи баҕатынан босуобуйаны баан счетугар эбэтэр уу харчынан почта салаатыгар төлүөхтэрэ.

Билигин босуобуйа кээмэйэ — 8370,2 солк., олунньу 1 күнүттэн бу суума индексацияланар. Оройуоннааҕы кээписийиэннээх сирдэргэ сууманы улаатыннаран биэриэхтэрэ.

 

Аны хаһан сынньанабыт?

Аҕыйах эрэ хонуктааҕыта сынньанан, үлэбитигэр саҥа тахсан истэхпитинэ, социальнай ситимнэринэн бу сылга хас күн үлэлиирбит, сынньанарбыт туһунан таблицалары ыытан киирэн барбыттара. Аны туран, аныгыскы кылгас үлэ нэдиэлэтэ хаһан буоларын туһунан суруйдулар. Маны бары да сэргии аахтыбыт, тоҕо диэтэххэ, Арассыыйа олохтоохторо сынньалаҥы, бырааһынньыктары, өрөбүллэри наһаа сөбүлүүбүт,  наһаа кэтэһэбит.

Онон, үлэһит дьону муус устар бүтүүтэ кылгас үлэ нэдиэлэтэ күүтэр. Ол курдук, нэдиэлэҕэ үс эрэ күн үлэлиэхпит, муус устар 28-тан муус устар 30 күнүгэр диэри.

Онтон ыам ыйын 1 күнэ өрөбүлүнэн биллэриллэр, бу күн Саас уонна Үлэ бырааһынньыгын бэлиэтиибит. Ыам ыйын 2 күнэ эмиэ өрөбүл, тоҕо диэтэххэ тохсунньу 4 күнэ (субуота) онно көһөн биэрэр. Бу РФ бырабыыталыстыбатын дьаһалынан бигэргэммитэ.

 

Нэдиэлэҕэ түөрт эрэ күн үлэлиэхпит дуо?

Судаарыстыбаннай Дуума үлэҕэ уона социальнай политикаҕа кэмитиэтин салайааччыта Ярослав Нилов Арассыыйаҕа 4 күннээх үлэ нэдиэлэтэ баар буолуон сөп, билиҥҥи курдук биэс үлэ күннээх оннугар диэн этэр.

“Сыыйа-баайа манна көһүөхпүт дии саныыбын. Биллэн турар, үлэ бары салаатыгар, бары дуоһунаһыгар буолбатах – тоҕо диэтэххэ ону оҥорор кыаллыа суоҕа, – диэн дьокутаат бэлиэтээн этэр. – Маннык кылгатыыны ким эрэ атыннык толуйуон наада. Ол эбэтэр үбүнэн-харчынан эбэтэр технологияларынан. Мин саныырбынан, технологиялар толуйуу сорох чааһын бэйэлэригэр ылыныахтарын наада. Оптимизация, роботизация, искусственнай өй үлэлээн саҕаланнаҕына, үлэ хаамыыта, намтыахтаааҕар, өрө тахсыа, оннооҕор гражданнар дохуоттара улаатыа, ол оннугар үлэһит бэйэтинэн үлэтин миэстэтигэр баар буолуута аҕыйыа”.

4 күннээх үлэ нэдиэлэтэ туох туһалааҕый? Онуоха, олохтоохтор санааларын истээри, 2024 сылга ыйытык оҥорбуттар. Биллибитин курдук, хас иккис киһи бу туһунан баҕарар эбит. 71% респондент, биэс күннээх графигынан үлэлээччилэр, маннык кылгаабыт нэдиэлэ ноҕоруускатын кыайыахпыт диэн эппиттэр (34 саастарыттан эдэрдэр).

“4 күннээх үлэ нэдиэлэтигэр Арассыыйа олохтооҕун  26% ордубут биир күннэрин дьиэ кэргэнигэр уонна оҕолоругар аныыбыт диэбит, 22% — сынньалаҥҥа, 16% — эбии үлэҕэ. 13% – дьиэ-уот дьыалатынан, 11% эбии үөрэхтээһининэн, бэйэни сайыннарыынан дьарыктаныахтарын баҕараллар эбит. Оттон Арассыыйа олохтооҕун 9%-на бу күнү – тус бэйэлэригэр, дьыалаларыгар, 8% киһи – көхтөөх сынньалаҥҥа, сөбүлүүр дьарыкка, спорка аныахпыт диэбиттэр”, – диэн чинчийиигэ этиллэр.

Ол быыһыгар идиэйэни утарааччылар эмиэ бааллар (45 саастарыттан уонна онтон аҕалар), кинилэр, төттөрүтүн, түөрт күн устата үлэ барыта кыаллыа суоҕа диэн санаалаахтар, ону тэҥэ үлэ төлөбүрэ долгутар эбит. Чуолаан, үп боппуруоһа бу дьүүллэһиигэ биир сүрүн төрүөтүнэн буолар. Арассыыйа олохтоохторо үлэ күнүн ахсаанын аҕыйатан, үлэ чааһын 8-тан 10 чааска диэри уһатан, акылааты намтатарга дьулуһуохтара диэн дьиксинэллэр. “Түөрт күннээх нэдиэлэҕэ түөртүү күн курдук хамнас ылыахпыт, оттон үлэлиир чааспыт сэттэ буолуо”, – диэн ыйытык кыттыылаахтара долгуйаллар.

Санатан эттэххэ, билигин Арассыыйаҕа, РФ Үлэ Кодексыгар олоҕуран, үлэ бириэмэтин уһуна нэдиэлэҕэ 40 чаастан ордуо суохтаах. Ол үрдүнэн үлэ нэдиэлэтэ араас буолуон сөп: биэс күннээх, алта күннээх, толорута суох үлэ нэдиэлэтэ эбэтэр өрөбүллэрдээх уларыйа сылдьар графиктаах. Бу барыта үлэ эбэтэр кэлэктиип дуогабарыгар суруллар, биитэр тэрилтэ бэйэтин ис быраабылатыгар олоҕуруон сөп. Ыйдааҕы хамнастара МРОТ анаабытыттан намыһах буолуо суохтаах (2025 сыл тохсунньу 1 күнүттэн 22 440 солк.).

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Екатерина Семенова: «Ылдьаананы аһынным ээ...»
Дьон | 08.02.2025 | 12:00
Екатерина Семенова: «Ылдьаананы аһынным ээ...»
Бу күннэргэ «Саха» НКИХ көрөөччүлэрэ «Уот Дьулустаан» диэн саҥа сериалынан олоробут диэтэххэ, омун буолбатах. Киэһэ аайы: «Киинэбит кэлэрэ чугаһаата», – диэн бассаап бөлөхтөр оргуйа түһэллэр. Саҥа сериалга киҥнээх, кырыктаах Ылдьаана хотун оруолун чаҕылхайдык толорбут Екатерина Семенова көрөөччү киэҥ биһирэбилин ылла.   Бүгүҥҥү сэргэх сэһэргэһээччибит –  СӨ Үүнэр көлүөнэтин тыйаатырын артыыһа, СӨ...
Саргылан Семенов: «Паралимпиада кыһыл көмүһүн ылларбын...»
Дьон | 01.02.2025 | 11:00
Саргылан Семенов: «Паралимпиада кыһыл көмүһүн ылларбын...»
Кини – 25 саастаах эдэр киһиэхэ олох ыараханын, аһыытын-ньулуунун билбит, ол охсууттан самныбатах, күүстээх санаалаах, сахалыы мындыр толкуйдаах, саастаах да дьоҥҥо холобур буолар киһи киэн туттар дьоруойа.   – Саргылан, бастатан туран, бэйэҥ тускунан билиһиннэриэҥ дуо? – 1999 сыллаахха Уус Алдан улууһун киинигэр Бороҕоҥҥо төрөөбүтүм, улааппытым, оҕо, эдэр сааһым барыта онно...
Саха түмэлигэр ураты быыстапка турда
Сонуннар | 07.02.2025 | 22:12
Саха түмэлигэр ураты быыстапка турда
Саха АССР оскуолаларын 1985 сыллааҕы выпускниктара быйыл оскуоланы бүтэрбиттэрэ 40 сылын туолар. Кыайыы 40 үбүлүөйдээх сылыгар Саха сирин оскуолаларын бүтэрбит  тыһыынчанан оҕо бүгүн бэйэлэрэ олохторун орто омурҕанын ааһан, үүнэр көлүөнэни, эдэр ыччаты дойдуга тулхадыйбат таптал, бэриниилээх буолуу тыыныгар үлэлэһэр ытыктанар дьон. Кинилэр бу үтүө дьулуурдара атыттарга холобур эрэ буолар аналлаах....