Анна Ефимова: «Мантан барар баһыылкалар ханна да сүппэттэр»

Куорат тыастаах-уустаах, дьалхааннааах олоҕуттан атын эйгэҕэ бара сырыттым. Онно үлэ күөстүү оргуйар, сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри иистэнэр массыына тыаһа, кыптыый  кылыр гынара, хаххаланар сиэккэ өрүүтэ о.д.а. күннэтэ оҥоһуллар. Мин баарбар “өйүүн көтөөрү сылдьабын” диэбит эдэркээн уол кэлэн таҥас кэтэн, мээрэйдэнэн барда, куорат хаһыаттарын аҕалан уурдулар. Манна ким да алҕас кэлбэт, ким да иллэҥэ суох олорбот. 
Мин бүгүн “Якутия с тобой” уопсастыбаннай хамсааһын салайааччыта Анна Николаевна Ефимовалыын кэпсэппиппин ааҕааччыларбар тиэрдэбин.

Биһиэхэ кэлбит киһи үлэтэ суох сылдьыбат

Биһиги 2022 сыл балаҕан ыйын 26 күнүттэн аһыллан үлэлии олоробут. Бастаан Орджоникидзе уул., 10-гар, билигин Бестужев-Марлинскай уул., 5 дьиэтигэр, ДОСААФ олбуорун иһигэр баарбыт, манна ыам ыйыгар көһөн кэлбиппит. Барыта 8 хайысханан үлэлиибит: иистэнэр сыахтаахпыт, хаххаланар сиэккэ баайабыт, харысхаллары, окуопа чүмэчилэрин оҥоробут, ону таһынан гуманитарнай көмө, аадырыстаах баһыылкалары тутабыт, тирэх пууҥҥа, госпиталларга эмиэ ыытабыт.

Күн бүгүн 2500 кэриҥэ волонтердаахпыт, онтон аҥаардас 128-һа иистэнньэҥ, манна 40-ча киһи бастайааннайдар, өссө улуустарынан, тэрилтэлэринэн, оскуолаларынан маастар-кылаас ыытабыт: сиэккэ өрүүтүгэр, иис өттүгэр, окуопа чүмэчитин оҥоруутугар. Сатаан тикпэт дьон эмиэ кыттыһаллар. Бастаан чэпчэкиттэн саҕалаан үөрэнэн, кэнники көстүүм тигэр буолбут дьон эмиэ баар. Онон кими баҕарар ыҥырабыт, куттаммакка, сатаан иистэммэппит эҥин диэбэккэ, кэлэн көмөлөһүҥ.

Биһиэхэ кэлбит киһи үлэтэ суох хаалбат. Ол курдук иистэнэри таһынан аҕалбыт эмтэринэн аптечка хомуйуута, баһыылкалары хаалыырга көмө, кытыан оту бытархай гына кырыйан мөһөөччүктэргэ угуу о.д.а. — ону хас биирдии байыаска биэрэн ыытабыт. Уолаттарбыт антах харысхаллаах буоллуннар диэн.

Уопсайа бу күҥҥэ диэри 23 тыһыынча 218 устуука 53 араас таҥаһы тиктибит: сезонунан сөп түбэһиннэрэн аҕыс араас көстүүм, ардахтан харыстыыр, сылаас көстүүм диэбит курдук. Өҥүн дьүөрэлиибит, төһө кыалларынан оҕолорбутун тепловизортан эҥин харыстыыр гына. Көстүүмнэри уолаттар бэйэлэрин этиилэринэн оҥоробут. Ол курдук, “манан сиэптээх”, “манан илийбэтин курдук докумуон уктарга наада” диэн этэллэр, биһиги оннук сөп түбэһиннэрэн тигэбит. Бааһырыы ылбыт уолаттар, Елизаров аппарааттаах оҕолор эмиэ размердарын анаан биэрэллэр.

Баһыылкалар чопчу тиэрдиллэллэр

Баһыылка туһунан этиэм этэ. Социальнай ситим нөҥүө тарҕана сылдьыбыта, “Эбэм баайбыт сиэккэтэ атыыга турар” эҥин диэн. Ону мин илэ харахпынан көрөөрү, антах бара сылдьыбытым, 500 кг таһаҕаһы, аадырыстаах баһыылкалары илдьэ. Бэйэм көрөн итэҕэйэн кэлбитим диэххэ наада, төрөппүттэргэ хаһыатынан да, тэлэбиисэринэн да тахсан эппитим, төрүт куттаммакка ыытыҥ, оҕолоргут аадырыстара чуолкай буоллаҕына, чопчу тиийэр диэн. Сорох ардыгар, биирдиилээн эмэ тиийбэтэх биричиинэтэ — оҕолорун төлөпүөннэрин биэрбэттэр, “оҕолорбут кистэлэҥ чааска сылдьаллар” эҥин диэн кистииллэр. Ол, биллэн турар, сөп.  Оннук түгэҥҥэ байыас хайа окуопаҕа сытарын булан кырдьык сатаан тиксэрбэттэр. Онон биһиэхэ, куттаммакка, чуолкай аадырыстарын биэрэҕит. Тоҕо диэтэххэ биһигиттэн баһыылка сыыппаранан, нүөмэрдэнэн эрэ барар, кимиэхэ чопчу баран иһэрэ биллибэт, оҕо аадырыһын кистиибит. Дьиҥнээх аадырыһа барыта манна хаалар. Биһиги ону антах тирэх пуун волонтеругар ыытабыт.

Билигин дьон итэҕэйэн, биһиэхэ эрэнэн, сорох төрөппүттэр үһүс төгүлүн кытта ыыттылар, оҕобутугар тиийэр эбит диэн. Бу баһыылкалары биһиги ыйааһынын да, устуукатын да хааччахтаабаппыт. Сорох төрөппүттэр оҕобутугар эрэ буолбатах, уопсай биригээдэҕэ, доҕотторугар барыларыгар ыытабыт диэн уон биирдии эҥин дьааһыгы аҕалбыт түгэннэрэ баар. Кылаабынайа манна аҕалыахтарын наада, онтон барытын бэйэбит ыытабыт, сөмөлүөтүнэн, аллараанан эмиэ. Сиринэн икки нэдиэлэттэн ордук айаннаан тиийэр. Биллэн турар, буорту буолар астары, бурдук астарын эҥин ылбаппыт. Манна мунньан баран элбэҕи биирдэ ыытабыт. Баһыылкалары кытта эһиги үлэлиир “Киин куорат”, ону тэҥэ дойдуларын атын хаһыаттарын анараа ыытабыт, госпиталларга эмиэ тиэрдэбит.

Хаххаланар сиэккэ уолаттарбытын чахчы харыстыыр

Биһиги сиэккэ баайааччыларбыт уон тыһыынчаттан тахса миэтэрэни баайдылар. Балары биһиги баран иһэр уолаттарга анаан биэрэбит, оҕолорбутун көмүскээтиннэр диэн. Окуопа аанын эҥин сабаллар эбит. “Баба-яга” коптер быраҕар гранатата сымнаҕаска түстэҕинэ, эстибэт эбит, онон сүрдээҕин хаххалыыр дииллэр. Мин анараа бара сырыттахпына эмиэ сиэккэ абырыыр диэбиттэрэ, ол иһин тохтоло суох баайабыт.

Соторутааҕыта Уус Алдантан Горохов Александр Дмитриевич диэн аҕа, уола СВО кыттыылааҕа, хомойуох иһин, анараа дьоруойдуу охтубута, уолаттарга наада диэн биэс саха быһаҕын оҥорон аҕалан туттарбыта. Ону таһынан сиэккэ баайбыт этэ, ону кэргэнэ Агафья Николаевна аҕалбыта. Маннык уолаттарга туһалаах, наада буолуо диэн ис сүрэхтэриттэн ыалдьар төрөппүттэргэ махталбытын тиэрдиэхпит этэ.

Көмөҕө ким баҕарар кэлиэн сөп

Биһиэхэ билигин 2500 кэриҥэ волонтер көмөлөстө. Манна “Сэрии сылын оҕолоро” эмиэ киирэллэр. Бу аҕыйах хонуктааҕыта элбэх буолан кэлэн бардылар. Салайааччылара Винокурова Зинаида Дмитриевна, бары хомуллан ый аайы хайаатар даҕаны кэлэллэр. Туох көмө нааданый, тугу илдьэбитий диэн ыйыталлар. Бу сырыыга миэтэрэнэн флис матырыйаал , ону таһынан халыҥ наскылары, футболкалары аҕаллылар. Хас биирдии көмө наһаа наада.

Устудьуоннар үчүгэйдик көмөлөһөллөр. АГАТУ устудьуоннара таһаҕас ыытарбытыгар, быыстапкаҕа кыттарбытыгар ыҥырдыбыт да кэлэллэр, сиэккэ да баайаллар, чүмэчи оҥороллор, маастар-кылаас ыыттарбыттара. Ону таһынан Автодорожнай техникум, Речевой оскуола оҕолоро эмиэ көмөҕө кэлэллэр. Улуустар көхтөөхтөр. Уус Алдан улууһа наһаа элбэҕи көмөлөстө, улуус түмсүүтүн салайааччыта Егор Егорович Неустроев таһаарбыт ыҥырыытын атын улуустар өйөөтүлэр, аллайыахалар, намнар, анаабырдар.

Махтанар дьоммут элбэх

Күһүөрү 1 мөл. 300 тыһ. солкуобай кээмэйдээх Ил Дархан гранын ыла сылдьыбыппыт. Онон матырыйаал атыылаһан, сыл бүтүөр диэри иистэннибит, плащ-палаткалары, флис көстүүмнэри, массыыналары атыыласпыппыт. Өссө да өйүүллэрэ буоллар наһаа үчүгэй буолуо этэ.

Түгэнинэн туһанан “Водоканал” тэрилтэ салайааччыта Анатолий Андреевич Кырдьаҕааһапка улаханнык махатаныам этэ. Биһиги бу ДОСААФка кэлэрбитигэр түөрт эркин эрэ этэ, туалет да, суунар сир да суоҕа. Ону Анатолий Андреевич биһиэхэ утары баран икки туалет, икки душ оҥоттордо. Ону таһынан мантан бүтэн барыаххытыгар диэри ууну төлөөбөккүт диэтэ. Бу олус улахан көмө.

Өссө “Саха-фильтр” тэрилтэҕэ улаханнык махтаныам этэ, иһэр уубутугар эмиэ кыһалҕаны көрсүбүппүт. Онон икки улахан боппуруос быһаарыллан турар, иһэр уубут уонна туалет тутулунна. Маны таһынан “Дегтяренко” ИП килиэбинэн, “Петров” ИП аһылыгынан, “Жар-пицца” пиццанан хааччыйаллар. Өссө “Саха-медиа” сыл бүтүүтүгэр икки төгүллээн сүүстүү тыһыынчаны биэрэн, онон эмиэ матырыйаал ылан, күн бүгүнүгэр диэри иистэнэ олоробут.

Бэйэбит филиаллардаахпыт. Майаҕа “Түмэн” диэн ийэлэр түмсүүлэрэ баар, Лукина Мария Дмитриевна салайааччылаах. Кини биһиэхэ сүрдээҕин көмөлөһө олорор. Мантан матырыйаал ыытабыт,  кинилэр тигэн биһиэхэ утаараллар. Куоракка баар “Диана” ателье биир рулон таҥаһы ылан, көстүүм тигэн биэрбиттэрэ. Онон, бу ааттаталаабыт дьоммутугар барыбыт аатыттан барҕа махтал этэбит.

Оскуола оҕолоро иистэниэхтэрин сөп

“Чехол для ствола” оҥоробут, саа уоһугар кумах киирбэтин диэн, ону таһынан “повязка отличия” тигэбит. Билигин оскуолаларга технология уруоктара бааллар, кинилэр тигэн көмөлөһөллөрө буоллар, улахан иистэнньэҥнэр көстүүм тигиитинэн эрэ барыахтара этэ. Ити барыта бытархай эрээри наһаа наадалаахтар, уолаттар чехол биэрдэххэ олус үөрэллэр. Саа уоһугар окуопаҕа кумах эҥин киирдэҕинэ сатаан ыппат буолан хаалар дииллэр. Оттон ити “повязка отличия” атаакаҕа киирэллэригэр наһаа наадалаах, илиилэригэр, атахтарыгар иилинэллэр, кэтэн кэбиһэллэр эбит, бэйэ бэйэлэрин көрөллөрүгэр, билсэллэригэр. Ону суолтаҕа ыланнар оскуолаҕа тигэллэрэ буоллар.

Норуот эмчиттэрэ туора турбаттар

Хомусчаана салалталаах норуот эмчиттэрэ кэлэн биһиэхэ үлэлии сылдьаллар. СВО сылдьыбыт уолаттары, дьиэ кэргэттэрин, оҕолорун, дьоннорун буор-босхо массаастыыллар, хаанныыллар, түөннүүллэр, уйулҕа өттүгэр көмө оҥороллор. Элбэхтэр, атастаһа сылдьаллар, туһунан графиктаахтар. Бэйэбит волонтердарбытын эмиэ массаастыыллар. Күнү супту олорор саастаах дьон систэрэ, сүнньүлэрэ ыалдьар буоллаҕа.

Онон анал байыаннай дьайыы байыастарын дьиэ кэргэттэрин ыҥырыам этэ. 8924-597-19-65 нүөмэринэн Анна Николаевнаны кытта билсиҥ диэн.

Суһал да сакаастары оҥоробут

Бэйэм библиотекарь идэлээхпин, 21 сыл үлэлээбитим. Куоракка көһөн кэлэн баран фтизиатрияҕа санитарканан киирбитим, онтон уоппускам кэмигэр “Якутия с тобой” үлэлэспитим. Ол кэннэ үлэбэр киирээри сырыттахпына, үлэ ис хоһоонун барытын билэҕин диэннэр, Доруобуйа харыстабылын нөҥүө бирикээс таһаараннар, манна салгыы хаалбытым.

Көстүүмнэри эмискэ кэлэн ылан барыахтарын сөп, сорохтор эрдэттэн сакаастыыллар, бэйэбит син биир маннык размердар кэлиэхтэрэ диэн эрдэттэн тигэн бэлэмниибит. Билигин плащ-палатка тигиллэ сылдьар, көстүүмҥэ тиксибэтэхтэргэ ону биэрэн ыытабыт.

Билигин аахсыйа ыыта олоробут, “Поможем, как сможем” диэн. Ким туох кыахтааҕынан, наскы, ис таҥас буоллун, кэлэн көмөтө оҥоруҥ диэн ыҥырабыт. Оҕолорбут антах тоҥмокко-хаппакка, инчэйбэккэ, ыалдьыбакка сылдьыахтара этэ, бары бииргэ түмсэн кыайыыны түргэнник аҕалыаххайыҥ диэн баҕа санаабын этэбин. Байыастарбыт доруобай, эчэйбэккэ кэллиннэр, ол туһугар үлэлии-хамсыы сылдьабыт. Манна биһиэхэ патриоттар үлэлииллэр, үлэлээх курдук хас күн аайы кэлэллэр, сарсыарда аҕыстан киэһэ сэттэҕэ диэри, субуотаҕа биэскэ диэри, өрөбүлгэ эрэ өрүүбүт, бары буор-босхо үлэлииллэр.

Субу эйигинниин кэпсэтэ олордохпуна төлөпүөн сэрээтин угар мөһөөччүккэ сакаас киирдэ, кыргыттар тута ылсыбытынан бардылар.

Дьоруойбут Филипп Евсеев танкистарыгар флис матырыйаалтан сылаас аҕыс көстүүм тиктэрбитэ. Тиэхиньикэни сабар сиэккэлэри сакаастаабыта, уолаттарбар диэн көрдөһөн. Анаабырдар эмиэ сакаастаан кэмпилиэктэри тиктэрбиттэрэ, итинник суһал сакаас киирдэҕинэ кимиэхэ да аккаастаабаппыт. Ардыгар харчыбыт суох буолан хаалар, оччоҕо ыксаан бэйэбит харчы бырахсан уолаттарга ону-маны ылан биэрэбит. Сорохтор судаарыстыбаннай тэрилтэ курдук саныыллар, тоҕо туоххут да суоҕуй дииллэр,  онтон киһи хомойор эрэ. Туох баарынан, дьон тугу аҕалбытынан биэрэбит.

Биһиэхэ билигин саамай наада массыына, биир улахан кыһалҕабыт ол. Кэлиигэ, барыыга, тэрилтэлэргэ сылдьарга, эбэтэр уматыгынан көмөлөһөллөрө буоллар олус бэрт буолуо этэ.

Хаартыскалар: Дьоруой тус архыыбыттан