Анастасия: «Эмп эрэ көмөтүнэн утуйабын»

Хайа баҕарар ийэ оҕотун туһунан кэпсииригэр долгуйар, ыксыыр, этиэҕин да умнан кэбиһэр. Бэйэҕитигэр оҥорон көрүҥ: оҕоҥ дойдутун туһугар анал байыаннай дьайыыга сылдьар, сибээскэ куруук баар буолбат, утуйар ууҥ көтөр, куруук кэтэһэ-манаһа сылдьаҕын, арааһы саныыгын. Оннук эрэ буолбатын...

Барбытын билбэккэ хаалбытым

Уолум 2022 сыллаахха атырдьах ыйын саҥатыгар анал байыаннай дьайыыга барбыта.

Манна куоракка Саха гимназиятын бүтэрбитэ. Оскуола кэнниттэн Горнай институкка киирэн биэс аҥаар сыл ситиһиилээхтик үөрэнэн, дипломун ылан баран аармыйаҕа барбыта. Читаҕа сылдьыбыта, кылгас кэмҥэ Арменияҕа сулууспалаабыта, онтон Ростов-на-Дону куораттан бүтэн кэлбитэ. Сынньана түһэн баран Томмокко шахтаҕа үлэҕэ киирбитэ. Онно идэтинэн үлэлээбитэ, биригэдьиирдии эҥин сылдьыбыта.

Ол үлэлии сылдьан суруйбат, эппиэттээбэт буолан хаалла. Сибээстэрэ мөлтөх, хаппат сиригэр сылдьыан сөп диэн санаан уоскуйар этим. Убайыттан ыйытабын: «Удачнайга үлэлии барбыта, онно сибээһэ мөлтөх, хаппат», — диир. Онтум олох да ол кэмҥэ сэриигэ сылдьыбыт эбит, миэхэ эппэтэхтэр. Удачнайга сылдьар диибин, инньэ гынан билбэккэ хаалбытым.

Бааһырыы ыллаҕын аайы ыалдьабын

Атырдьах ыйыгар дьүөгэбиниин Владивостокка баран кэлбитим. Олох наһаа таласпытым, дэлби баҕарбытым, ол кэмҥэ оҕом хантыраак баттаан Владивостокка байыаннай чааска сытар эбит. Мин ону хантан билиэмий, күүлэйдээн кэллэҕим дии. Бааһырбытын кэннэ биирдэ билбитим, оччолорго онно сылдьыбытын.

Бастакы бааһырыытын кэннэ Ростовка аҕалбыттара. «Куттаныма, барыта этэҥҥэ, халымыр», --  диир. Бастаан Новочеркаскайга, онтон ВВК барарыгар Самараҕа ыыппыттар этэ. Ол кэннэ Владивостокка кэлбитэ, онно мин халтарыйан охтон, эчэйэн, сытар киһи буолбутум, ол кэмҥэ кини бааһырыы ылар.

Өр баҕайы чинчийии ааһан баран, уоппускаҕа кэлэ сылдьыбыта, массыына эҥин атыылаһан сиринэн айаннаан кэлбитэ. Онтон дрон көтүтэр үөрэххэ үөрэммитэ. Хас да ый үөрэппиттэрэ, манна дрон оҥорор уол баар, киниэхэ кэлэн киэһэтин Күөх хонууга киирэн көтүтэллэр этэ. Кэллэҕинэ оскуолатыгар хайаан да сылдьар, онно учебнай дрон бэлэхтээбитэ. Дириэктэрэ Валентина Васильевна Софронеева выпустарын кытта куруук сибээстэһэр, кылааһынан олус эйэлээхтэр.

Уоппускатыгар кэлэн баран аны снайперга үөрэммитэ, онон билигин снайпердыы сылдьар. Дрон көтүтэ сылдьан Белгородка төбөтүгэр ранение ылан госпитальга киирэ сылдьыбыта. Онно саха кыргыттара, волонтердар ас таһан, өйөбүл буолан абыраабыттара. Онтон ыла ол кыргыттары кытта билсиһэр,  суруйсар.

Иккис бааһырыытыгар аны илиибин тоһутабын, киниэхэ осколок хонноҕун анныгар түспүт этэ.

Штурмовиктарга снайпердыы сылдьан эмиэ бааһырбыта. Мин аны онно сэбиргэхтэттим, температура бөҕөтөбүн. Дьэ, дьиибэ, оҕобун кытта олох бииргэ тыынабын, тэҥҥэ окуопаҕа сытабын, сибээспит наһаа күүстээх быһыылаах. Дэлэҕэ Светлана Владимировна (Диодорова-Лаврентьева – Н.К.): «Наһаа чугаскыт, эн ранениетын үллэстэҕин эбит», — диир.

Билигин этэҥҥэ, испитэ син ааста диир, таһыттан эмтэнэр, онно чааһыгар сылдьар, ханна да ыыта иликтэр үһү. Куораттара чуумпу эбит, дьиэ туттубуттар, баанньык тутта сылдьаллар, балыктыыллар, коза эҥин өлөрөн сиэбиттэр этэ. Хаартыска, видео ыытар. Оһох туппуттар, онно ыттара иттэ олорорун түһэрэн ыыппыта. «Түүтэ чараас, арааһа, тоҥор быһыылаах», — диир.

Оҕобунуун иккиэбит эрэ

Оҕом позывнойа – Мел. Барыаҕыттан син хаста да уларытта. Эһиил тохсунньу ыйга 30 сааһын туолар.

Аҕата 15 сааһыгар олохтон туораабыта. Миэхэ соҕотох оҕом буолан, аҕатынан убайдарын кытта чугастык билсэр. Оҕо сылдьан сүрдээх эйэҕэс, биһиэхэ наһаа чугас этэ. Нууччалыы уһуйааҥҥа сылдьан баран Саха гимназиятыгар киирэн тылыгар, саҥарарыгар буккуллан ылбыта. Үһүс кылааска тахсарбытыгар атын оскуолаҕа көһөрүҥ, арай математикатын үчүгэйдик туттардаҕына хаалыаҕа диэбиттэрэ. Ситиһиилээхтик туттаран, гимназиябытыгар хаалбыппыт.

Уруогун бэйэтэ ааҕара, аҕата инбэлиит, мин хас да үлэҕэ үлэлиирим, онон оскуолаҕа куруук аҕата илдьэр, аҕалар, тэрээһин, мунньах аайы сылдьар. Бу оҕо ийэтэ суох, тулаайах быһыылаах диэхтэригэр диэри. Аҕатын наһаа аһынара, таптыыра, эһэтигэр, кырдьаҕастарга наһаа үчүгэйдик сыһыаннаһар этэ. Билигин да   аймахтарыгар олус кыһаллар, кэлэ сылдьан бырааттарыгар, сиэн быраат уолаттарга кэрийэ сылдьан «онно бара сатаамаҥ, туох да үчүгэйэ суох, ол кэриэтэ үөрэххэ туттарсан хайаан да үөрэниҥ»  диэн кэпсэппит, кэпсээбит этэ. Урууларбытыгар ким эмит  сыбаайбалыыр, үбүлүөйдүүр буолла да, хайаан да бэлэхтэ ыл, туох нааданый диэн харчы ыытар, кыттыһар.

Төрөөбүт күммэр сюрприз оҥороннор, түүн 12 чааска төлөпүөннээн, роза сибэкки дьөрбөтө, сыаналаах төлөпүөн ыыттарбыта. Ыалдьа сыттахпына эмиэ букет сакаастаан бэлэхтэппитэ. Түргэнник үтүөрдүн диэн куруук санаабын көтөҕөр.

Тугу да ыйыппаппын, сураспаппын

Биллэн турар, оҕом уларыйбыт, уруккута буолбатах. Аймахтарыгар, табаарыстарыгар сыһыана атын, аһыныгас, сымнаҕас. Бэйэтигэр бүгэр, элбэҕи кэпсээбэт, мин да анараа хайдах сылдьыбытын, сылдьарын ыйыта сатаабаппын.

Саамай сөбүлүүр аһа бэрэски, оливье салаат, хортуоппуйтан пюре. Сылгы этин сиикэйдии сиир буолбут. Алаадьыны эҥин наһаа ахтан кэлэр, уопсайынан, сахалыы аһы таптыыр.

Оскуолаҕа сылдьан ытыыга, харбааһыҥҥа, боксаҕа, тустуу секцияларыгар суруйтаран баран, бастаан барытыгар сылдьан үнтү сылайан кэлэрэ, бирээмэ ньуоска тутан аһыы олорон утуйан хаалар этэ. Онтон биири талыыһыкпын диэн, боксаҕа тохтообута. Кылааһынан ытыыга сылдьаллар этэ. Үчүгэйдик ытар быһыылааҕа, ол иһин да снайпердыы сылдьара буолуо дии саныыбын. Боксатын эмиэ сөбүлүүрэ, күрэхтэһиилэргэ сылдьара. Нерюнгрига эмиэ дьарыктаммыт, ГТО эҥин туттарбыт.  Бу саас Владивостоктан кэлэн иһэн тренербин көрсөбүн диэн Нерюнгрига сылдьан ааспыт этэ. Оскуолатыгар эмиэ куруук сылдьар, учууталларын кытта сибээһин тутар. Уоппускатыгар иһэр диэтэххэ, учууталлара портка киирэн көрсөллөр эҥин.

Сибээскэ эрэ баар буоллун

2022 сыл ахсынньы ыйга «За отвагу» мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Онтун манна Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр Ил Дархан илиититтэн ылбыта.

Билигин передовойга сылдьар дьоҥҥо оружие бэлэмнээн ыытабын диир, оннук сорудахха сылдьар. Бирикээһи күүтэн олорор. Хамандыырдара сорудах биэрэллэрин кэтэһэллэр.

Сибээскэ син баар. Бойобуой сорудахха бардаҕына икки-үс нэдиэлэнэн биирдэ биллиэм диэн сэрэтэр, саамай уһаабыта үс нэдиэлэ сүтэ сылдьыбыта. Оччоҕо уолаттара суруйаллар: «Скоро выйдет на связь, с ним все нормально», — диэн. Уолаттары кытта кэпсэтэбин, куруук сибээскэ баалларыттан үөрэбин эрэ.

Тоҕо эппэккэ барбытын биирдэ да ыйыппатаҕым,  сирэй-харах анньыбаппын, бэйэтэ кэнники уоскуйдаҕына кэпсиэ диэммин. Биирдэ эмит айаҕа аһыллан кэпсиир, ыһа-тоҕо кэпсээбэт, төрүкү да оннук майгылаах. «Эр киһи эттэ — эр киһи толордо» диэн, бэйэтэ быһарыммыт буоллаҕына, иннин ылбаккын.

Кэллэҕин утаа аанньа утуйбат этэ, эмп-томп, массаас ылан син уоскуйбута. Рихард Зорге уулуссатыгар баар реабилитацияҕа киирэн психологы сөбүлээбит этэ. Бу саас кэлэ сылдьан эмиэ наада диэбитэ.

Ону таһынан дэриэбинэҕэ баран убайдарын көрсөн, рестораннарга сылдьан, куорат устун күүлэйдээн кэм сэргэхсийэн барбыта.

Штурманнар хамандыырдара хайҕаабыт үһү, баҕар, үчүгэй буолуо да буоллар, испэр куттанабын, онно-манна ыытан кэбиһиэхтэрэ диэммин.

Кэпсэтэргэ үчүгэй, киһини ыарахан турукка киллэрбэт, балаһыанньаны сымнатан кэбиһэр. Уопсайынан ыарахан боппуруоска кэпсэппэт, бэйэтэ дьиибэлээх, юмордаах, антах да сылдьан киһи санаатын көтөҕөр, күллэрэр видеолары ыытар. Холобура, дьаабылыканы лабааттан ылан наһаа минньигэстик ыстыырын эҥин олус үчүгэйдик устар. Ыттары, куоскалары түһэрэн ыытар. Аҕатын кытта дьиэ кыылларын наһаа сөбүлүүллэр этэ. Олус куоскамсах. Чааһынай дьиэҕэ олордохпутуна куоска, ыт, аквариумнаах балык иитэрбит, барытын бэйэм да көрдөрбүн, оҕобут киэнэ диэн буолара. Бэһиэлэйдик олорбуппут, аҕабыт эмиэ юмордаах этэ.

Үлэбинэн аралдьыйабын

Билигин соҕотоҕун олоробун. Эмп көмөтүнэн утуйабын. Суруйан баран кэтэһэбин, тиийбит дуу, тиийбэтэх дуу, сибээскэ киирэ сылдьыбыт диэтэхпинэ дьэ уоскуйабын. Үлэбэр тиийэн аралдьыйабын, онно бардахпына дьиэни-уоту барытын умнан кэбиһэбин. Бэйэм медикпин, Медкииҥҥэ үлэлиибин. Тренажернай саалаҕа сырыт, аралдьый диэн, онно сылдьар буоллум. Сытарбыттан, санаарҕыырбыттан ыалдьыах да курдукпун. Дьүөгэлэрим аралдьыталлар, быыстапкаларга, тэрээһиннэргэ эҥин сылдьабыт.

Баһыылка ыыппытым, хата этэҥҥэ икки нэдиэлэнэн туппут этэ.

Харысхалы, сахалыы сиэри-туому наһаа итэҕэйэр буолбут, саллааттар ийэлэрэ Мария Емельянова оҕом госпитальга сыттаҕына этиҥ түспүт маһын илдьибит этэ, ону сөбүлээн кэтэ сылдьыбыта, пааспарынааҕар онтун көрдүүр этэ, ол маһым ханна баарый диэн. Белгородка төбөтүгэр оскуолак түһэригэр хаан буолбутун иһин,  онтун устубута. Манна кэлэ сылдьан биир ойуун уола эһэ тыҥыраҕыттан харысхал биэрбитин кэтэ сылдьар. Атын харысхалларын суумкатыгар тигэн биэрбитим, булавканан эҥин анньан. Оҕом туһа эрэ диэн билигин олоробун,  үлэлиибин. Кини эрэ этэҥҥэ сырыттын, эргилиннин, онтон атын миэхэ туох да наадата суох!

Ити курдук, ийэ барахсан оҕотун туһунан кэпсээн быдан кэҥээтэҕэ. Ийэлэр, уолаттар да сороҕор кимиэхэ да эппэттэрин, кэпсээбэттэрин аһыллан этэн быдан чэпчээтибит диэн сүрдээҕин махтанааччылар.

Анастасия, оҕоҥ туһугар ыалдьыбакка этэҥҥэ сырыт, сотору барыта бүтэн тапталлаах уолуҥ, Мел, дойдутугар кэлиэ, эргиллиэ диэн ийэ киһи буоларым быһыытынан, эн долгуйуугун тэҥҥэ үллэстэн туран эрэнэбин, итэҕэйэбин, Кыайыы биһиэнэ буолуо!

Хаартыскалар: Дьоруой тиксэриитэ