Аҕа быраабын быстарыы туһунан

Аҕа оҕотугар алименын төлөөбөт, кини олоҕор кыһаллыбат, эбэтэр кутталы үөскэтэр буоллаҕына, аҕа быраабын быстарыахха сөп. Онуоха туох дакаастабыллар наадаларын, суукка үҥсүү туһунан ааҕааччыларбытыгар анаан кэпсиэхпит.

Төрөппүт быраабын быстарыыга төрүөттэр 

Сокуон быһыытынан маннык түгэннэргэ аҕа быраабын быһыахха сөп: 

• төрөппүт эбээһинэһин толорбот: оҕотун кытта көрсүбэт, бодоруспат, иитэригэр алимент төлөөбөт;

• төрөппүт быраабын кэһэр, холобур, оҕону арыгыны иһэргэ, наркотигы туттарга үөрэтэр, сүүйүүлээх оонньууга тардар, улахан дьоҥҥо аналлаах контены көрдөрөр, уулуссаҕа харчы көрдүүргэ эбэтэр уорарга үөрэтэр;

• наркотигынан үлүһүйэр эбэтэр арыгыһыт;

• оҕону оҕо саадыттан, балыыһаттан эбэтэр оскуолаттан ылартан төрүөтэ суох аккаастанар, холобур, ийэтэ командировкаҕа баран аҕатыттан уолун эбэтэр кыыһын уһуйаантан ыларга көрдөспүтүн үрдүнэн;

• оҕону кытта кырыктаахтык сыһыаннаһар: кырбаабыт, куттаабыт эбэтэр атаҕастаабыт;

• оҕо эбэтэр дьиэ кэргэн атын чилиэнин олоҕор, доруобуйатыгар, ол иһигэр, саҥа дьиэ кэргэҥҥэ буруйу оҥорбут.

• Холобур

• Дьахтар кэргэниттэн 2016 с. арахсыбыт, онтон ыла эр киһи оҕотун иитиигэ 5 тыһ. солк. хас 2-3 ыйга ыыппыт. 2020 сыллаахха кини төрөппүт быраабын быстараары гыммыт эрээри, судьуйа аҕата сороҕор харчыны син ыытар диэн матыыбынан аккаастаабыт.

• 2022 сылга эр киһи иккистээн ойох ылбыт, онтон 10 ыйынан саҥа кэргэнин оҕотун кырбаабыт. Дьахтар полицияҕа үҥсүбүт, эр киһи 40 тыһ. солк. ыстараап уонна кырбаабытын иһин усулуобунай болдьох ылбыт. Ону билэн баран, урукку ойоҕо эмиэ суукка тиийбит, бу сырыыга судьуйа оҕо аҕатын төрөппүт быраабыттан быһар туһунан ирдэбили толорбут.

Төрөппүт быраабын
быстарыы кэнниттэн аҕаҕа туох уларыйыы киирэрий

Киниэхэ бобуллар:

• ийэтин сөбүлэҥэ суох оҕо саадыттан эбэтэр оскуолаттан ылара;

• үөрэх тэрилтэтигэр оҕо сыанатын туһунан иһитиннэрии ылара;

• оҕо ханнык үөрэх тэрилтэтигэр эбэтэр секцияҕа сылдьарын быһаарара;

• медицинскэй тэрилтэлэргэ оҕо доруобуйатын туругун туһунан иһитиннэриини ылара;

• оҕо сокуоннай сааһын сиппитин кэннэ бэйэтин иитиитигэр алимент ирдиирэ;

• өскөтүн оҕо өллөҕүнэ, нэһилиэстибэтин ылара;

• оҕо кыраныысса таһыгар барарыгар бобууну олохтуура;

• төрөппүт чэпчэтиитинэн туһанара уонна оҕоҕо нолуок ааҕыытын (вычет) ылара.

Төрөппүт быраабын быстарбытын да кэнниттэн аҕа син биир алимент төлүөхтээх, оттон кини өлөр түбэлтэтигэр иитимньитин сүтэрэн оҕоҕо биэнсийэ ананар. 2024 сыл муус устар ыйыттан биир оҕоҕо 7 698 солк. тэҥнэһэр (Саха сиригэр бу сыыппара уларыйар). Ону тэҥэ оҕо төрөппүт (биологическай) аҕатын нэһилиэстибэтигэр уонна хамсаабат хапытаалын өлүүтүгэр хапсар бырааптаах.

Ийэҕэ аҕа төрөппүт быраабын былдьатыы тугу биэриэй

Дьахтар соҕотох ийэ статуһун уонна чэпчэтиилэри ылыан сөп:

• инбэлиит оҕону 18 сааһыгар диэри көрөрүгэр босуобуйа ылар;

• ДьУоХХ-ҕа чэпчэтиилэр: үс оҕо ийэлэрэ төлөбүр 30% толуйаллар, оттон дьахтар 4-6 оҕолоох буоллаҕына, 50%.

• оскуолаҕа оҕо босхо аһылыгынан хааччыллар;

• уопсастыбаннай тырааныспарга босхо айан;

• оҕо аһылыгын ороскуотун толуйуу: холобур, үүт куукуната уонна оҕо үүт аһылыктара.

Маны таһынан региональнай былаастартан чэпчэтиилэр бааллар, холобур, бэйэҕэр уонна оҕолоргор санаторийга путевка эбэтэр босхо эмп ылыахха сөп. Чопчу өйөбүл дьаһалларын олохтоох социальнай көмүскэл уорганнарыттан билиэххэ сөп.

Соҕотох ийэ өссө маннык бырааптардаах:

• икки төгүл кээмэйдээх нолуок вычета: бастакы уонна иккис оҕоҕо 2 800 солк., үһүс уонна кэлин оҕолорго 6 тыһ. солк.;

• оҕо 14 сааһын туолуор диэри үлэтигэр хойутаатаҕына эбэтэр итэҕэс көһүннэҕинэ көмүскэллээх, оҕо инбэлиит буоллаҕына – 18 сааһыгар диэри;

• уочарата суох уоппуска уонна бэйэ суотугар эбии икки нэдиэлэ уоппуска;

• оҕо 7 сааһыгар диэри больничнай төһө баҕарар болдьоххо төлөнөр;

• оҕону оҕо саадыгар уочарата суох биэрэр кыах ылар, оттон үрдүк үөрэххэ киирдэҕинэ бүддьүөт миэстэтин ыларыгар инники күөҥҥэ туруоҕа.

Өскөтүн дьахтар хаттаан кэргэн таҕыстаҕына, кэргэнэ оҕону бэйэтин аннынан суруйтарыан, араспаанньатын биэриэн уонна төрөппүккэ ананар бырааптары, эбээһинэстэри барытын ылар кыахтанар. Ол эрээри, оҕону анараа киһи иитэ ыллаҕына, биологическай аҕа алимент төлүүр эбээһинэстэн босхолонор, оттон оҕо кини нэһилиэстибэтин ылар быраабын сүтэрэр.

Төрөппүт быраабыттан быһыыга сүбэлэр

Дакаастабылы хомуйуу. Түбэлтэттэн көрөн, наадалар: 

• алимент иэһин туһунан ыспыраапка: иэс 10 тыһ. тахса буоллаҕына суукка түһэриэххэ сөп;

• наркологическай диспансерга учуокка турарын туһунан ыспыраапка: ону ыарыһах бэйэтэ эрэ ылыан сөп, ол гынан баран, аҕата ыспыраапканы биэрбэт буоллаҕына, судьуйа ыйытыан сөп;

• эр киһи оҕо олоҕун, доруобуйатын утары буруйу оҥорбут буоллаҕына суут бириигэбэрэ;

• хаартыска, видео уонна аудио, суруйсуулар скриннэрэ, эр киһи оҕотун куттуур, сэниир, эбэтэр, төттөрүтүн, хайдах да иитиитигэр кыттыбат диэн туоһулар көрдөрүүлэрэ.

Докумуоннары бэлэмнээһин:

• оҕо төрөөбүтүн туһунан сибидиэтэлистибэ;

• төрөппүттэр саахсата суох буоллахтарына, аҕа буоларын туоһулуур докумуон;

• оҕо кимниин олорорун бигэргэтэр олорор дьиэ докумуона эбэтэр дьиэ кэргэн састаабын туһунан ыспыраапка;

• ийэ дохуотун туһунан ыспыраапка – булгуччу буолбатах;

• өскөтүн баар буоллаҕына алимент төлөөһүн туһунан суут уурааҕа.

Суукка үҥсүү (иск) түһэрэҕит, онно баар буолуохтаах: 

• суут аата;

• үҥсээччи уонна эппиэттээччи дааннайдара: АААА, аадырыстара, пааспарын дааннайдара;

• туоһулар дааннайдара уонна сибээстэрэ – баар буоллаҕына;

• Юрист АААА, кини дьыаланы ыытар буоллаҕына, ону тэҥэ суукка нотариальнай дэбиэринэс куоппуйатын сыһыарыахха наада;

• аҕатын төрөппүт быраабыттан былдьатар ирдэбил уонна төрүөт ис хоһооно;

• сыһыарыллар докумуоннар;

• күнэ-дьыла уонна илии баттааһын.

• Үҥсүү (иск) куоппуйатын эппиэттээччигэ сакаастаммыт суругунан ыытыахха, ыыппытыҥ туһунан квитанцияны үҥсүүгэ сыһыарыахха наада.

• Быраабын былдьатар төрөппүт регистрацияламмыт сиринэн суукка үҥсүү түһэр. Ону үҥсээччи тус бэйэтэ, «Податьвсуд.рф» өҥө эбэтэр сакаастаммыт суругунан оҥоруохха сөп. Үҥсүүгэ үөһэ ааттаммыт докумуоннары сыһыарыахха наада. Госпошлина төлүүр наадата суох.

• Суут мунньаҕар кэл: кини күнүн үҥсүү сайабылыанньа ылыллыбытын кэннэ биэс үлэ күнүн иһигэр аныыллар. Суут кэмигэр дакаастабылы билиһиннэриэххэ уонна туоһулары ыҥырыахха наада. Оҕо сааһа 10-тан тахсыбыт буоллаҕына, илдьэ барыахха сөп, судьуйа кини санаатын учуоттуур эбээһинэстээх. Өскөтүн аҕа суукка кэлбэтэҕинэ, мунньаҕы икки төгүл көһөрүөхтэрин сөп, ол кэнниттэн процесс кинитэ суох ыытыллар.

• Суут быһаарыытын ыл: суут буолбута биэс үлэ күнүн кэнниттэн сакаастаммыт суругунан ыытыахтара. Аҕа эмиэ суут быһаарыытын почтанан ылыаҕа. Ый устата суут быһаарыытын үҥсүбэтэхтэринэ, сокуоннай күүһүгэр киирэр. Ол кэнниттэн үс күн устата суут быһаарыы суругун эпиэкэҕэ уонна ЗАГС-ка ыытар, оҕо докумуоннарыгар уларытыылары киллэрэргэ диэн. Ол кэнниттэн ЗАГС-ка оҕо төрөөбүтүн туһунан саҥа сибидиэтэлистибэни ылыахха сөп, манна госпошлина төлөнөр.

Холобур

• Дьүөгэм Светлана кэргэниттэн 2015 сыллаахха арахсыбыта. Онтон ыла аҕата кыыһын кытта кэпсэппэт, билсибэт этэ, алимены хам-түм төлүүрэ. 2019 сылга Светлана иккистээн кэргэн тахсарга быһаарынар, саҥа кэргэнэ кыыс оҕону иитэ ылар туһугар аҕатын төрөппүт быраабын быһарга этии киллэрэр. Кэргэнниилэр юристка сүбэлэтэ тиийэллэр: кини үҥсүүнү бэлэмниир, ол кэннэ 2020 сыл тохсунньутугар дьахтар суукка биэрэр. Суут мунньаҕар кини кэнники 10 ыйга алимент төлөөбөтөҕүн туһунан ыспыраапканы уонна урукку кэргэнэ кыыһыгар харчытын салгыы төлүүрүн аккаастыырын туһунан суруйсуу скриннэрин биэрэр.

• Маны таһынан Светлана аймахтарын суукка ыҥырар, кинилэр арахсан баран аҕата кыыһын кытта кэпсэппэтэҕин бигэргэтэллэр. Оттон Светлана билиҥҥи кэргэнэ кыыһы иитэр былааннааҕын, бэйэтин аннынан суруйтарарын бигэргэтэр. Юрист сүбэтинэн паара ЗАГСаҕа кэргэннии буоларга сайабылыанньа биэрбит куоппуйаларын суукка аҕалаллар: ол курдук эпиэкэ уорганнара толору дьиэ кэргэҥҥэ улаатыы – оҕо интэриэһигэр диэн бэлиэтииллэр.

• Кыыс аҕата ол курдук суут мунньахтарыгар кэлбэтэҕэ, судьуйа төрөппүт быраабын быспыта.

• Юрист өҥөтүн иһин Светлана 75 тыһ. төлөөбүтэ: суут ону урукку кэргэниттэн төлүүргэ диэн уураахтаабыта да, ол киһитэ тугу да төлөөбөтөх. Ол оннугар билигин Светланаҕа кыыһыныын кыраныысса таһыгар барарга эбэтэр оскуолатын уларытарга урукку кэргэнин көҥүлэ наадата суох. Ону таһынан, кыыһа улааттаҕына, аҕата бэйэтин иитиитигэр алимент ирдиир кыаҕа суох.

• Төрөппүт быраабын быстарыы суута-сокуона уустук, онон үксүн юристарга сорудахтыыллар. Холобур, Москваҕа өҥө сыаната 40 тыһ. солкуобайтан саҕаланар уонна юрист кыттыылаах хас биирдии суут мунньаҕар 12 500 солк. эбиллэн иһэр. Эрдэттэн консультация иһин 3-5 тыһ. солкуобайы ылаллар: манна исписэлиис дакаастабыллары үөрэтэр, дьыала уустугун быһаарар уонна үлэ сыанатын быһар.

• Аҕатыттан төрөппүт быраабын быстарбытын кэннэ, оҕо ийэтэ судаарыстыбаттан көрүллэр төлөбүрдэри таһынан соҕотох ийэлэргэ чэпчэтиилэргэ суоттаныан сөп. Маны таһынан аҕата оҕотун олоҕор орооһуо, кэпсэтэ, көрсүһэ сатыа, кыраныысса таһыгар сырыыны бобуо диэн кыһаллыбат. Оттон оҕону саҥа аҕата бэйэтин аннынан суруйтарбатаҕына, төрөппүт быраабыттан былдьаппыт аҕатыттан алимент ылар уонна нэһилиэстибэҕэ тиксэр бырааптанар.

Life.akbars.ru сайтан